225. Karte ¦ von ¦ POLEN…

Skala 1:1000000;

Miedziryty kolorowane, mapa ogólnogeograficzna, wielo arkuszowa

Wilhalm Sander, grawer pracujący dla Sotzmanna. Daniel Nikolaus Chodowiecki (ur. 16 października 1726 w Gdańsku; zm. 7 lutego 1801 w Berlinie) był najpopularniejszym niemieckim grawerem, grafikiem i ilustratorem XVIII wieku. Jego przodkami byli Polacy i hugenoci. Ojciec Chodowieckiego, gdański hurtownik zboża Gottfried Chodowiecki, pochodził z pierwotnie szlacheckiej rodziny, która mieszkała w Wielkopolsce do około 1550 roku. Jego matka Marie Henriette Ayrer była Szwajcarką pochodzenia hugenotów. Jego dziadek Christian, urodzony w 1655 r., Również był kupcem gdańskim.  Jego bratem był malarz miniatur Gottfried Chodowiecki. Po śmierci ojca w 1740 roku Chodowiecki rozpoczął praktykę handlową. W 1743 roku udał się do swojego wuja Antoine Ayrera, który prowadził sklep z quinkcaillerie w Berlinie. Chodowiecki rysował i projektował tam biżuterię kostiumową. Ayrer prowadził szkolenie artystyczne, a jego siostrzeńcy Daniela i Gottfrieda zostali poinstruowani w zakresie malowania emalią przez Johanna Jakoba Haida z Augsburga.

Od 1754 roku bracia Chodowieccy rozpoczęli własną działalność gospodarczą jako malarze miniatur i emalii. W tym czasie Chodowiecki był uczniem artystów Bernharda Rode i Johanna Heinricha Meila. Zaledwie rok później Chodowiecki ożenił się z Johanną Marie (1728–1785), córką hugenockiego hafciarza jedwabiu Jeana Bareza z Amsterdamu w Berlinie. To małżeństwo związało Chodowieckiego ze wspólnotą francuską w Berlinie, w którą był bardzo zaangażowany. Para miała sześć córek i trzech synów. Louis Guilleaume  (1765–1805) został malarzem i rytownikiem, a Henri Isaac († 1831) został pastorem Francuskiego Kościoła Reformowanego w Poczdamie w 1805 roku w wieku 37 lat. Susanne Henry została malarką. W ówczesnych almanachach i kalendarzach Chodowiecki odniósł początkowy sukces jako ilustrator. Później jego miedzioryty przyniosły mu sławę na całym świecie. Chodowiecki nie tylko ilustrował prace Gottholda Ephraima Lessinga, Johanna Wolfganga von Goethego, Friedricha Schillera czy okładki przyjaciela z dzieciństwa Christiana Felixa Weisse’a. Jego rycinami są również ilu strowane prace naukowe, takie jak Johann Bernhard Basedow, Johann Timotheus Hermes i Christian Gotthilf Salzmann. Jego ilustracje zostały również wykorzystane w tłumaczeniach bestsellerów Olivera Goldsmitha, Miguela de Cervantesa Saavedry i Tobiasa Smolletta. Z tą ogromną pracą (prawie 2300 rycin) Chodowiecki mógł sobie poradzić tylko dzięki

warsztatowi, w którym mógł wiele delegować. Pracowali dla niego jedni z najlepszych rytowników, rytowników i malarzy miniatur w kraju. Rzeźba architektoniczna katedry francuskiej w Berlinie oparta jest na projektach Chodowieckiego. Artysta odniósł umiarkowany sukces z kilkoma obrazami. Od 1764 roku Chodowiecki był członkiem Królewskiej Pruskiej Akademii Sztuk Pięknych, którą król Fryderyk II, zorientowany niemal wyłącznie na kulturę francuską, uważał za praktycznie zbędną aż do lat siedemdziesiątych XVIII wieku. Chodowiecki bardzo się starał wprowadzić zmiany. W 1783 r. Poparł nominację swojego przyjaciela Bernharda Rode na dyrektora akademii przez Friedricha, co zapoczątkowało jej konsolidację. W tym roku sformułował również swoje wyobrażenia o charakterze akademii: „Akademia  to słowo,  które oznacza zgromadzenie artystów, którzy spotykają się w wyznaczonym im miejscu w określonym czasie, aby w przyjacielski sposób dyskutować o swojej sztuce. ich próby dzielenia się spostrzeżeniami i doświadczeniami, wzajemnego uczenia się, dążenia do doskonałości ”. W 1783 r. Chodowiecki awansował na stanowisko sekretarza akademii i tym samym odpowiadał za wystawy naukowe. Od 1786 do 1789 był rektorem, od 1789 do 1797 zastępcą dyrektora. Odegrał kluczową rolę w reformie akademii w 1790 roku. Od 1797 do 1801 roku – po śmierci Rode’a aż do śmierci – był dyrektorem akademii. Chodowiecki od 1755 r. Mieszkał przy Brüderstraße (Berlin-Mitte), a później przy Behrenstraße 31. Zmarł w wieku 74 lat w stolicy Prus. Miejsce spoczynku znalazł na francuskim cmentarzu. Jego grób jest poświęcony miastu Berlin jako honorowy grób. W dzielnicy Berlin-Prenzlauer Berg jego imię nosi Chodowieckistraße. Daniel Friedrich Sotzmann (ur. 13 kwietnia 1754 w Spandau; † 3 sierpnia 1840 w Berlinie) był niemieckim geodetą i kartografem. Uważany jest za głównego inicjatora kartografii handlowej w Berlinie. Daniel F. Sotzmann, syn odlewnika blach ze Spandau z rodziny rzemieślników, otrzymał w 1770 r. Z własnej inicjatywy lekcje inżynierii od kapitana inżyniera Materne, który był więziony w cytadeli Spandau. Mówi się, że w 1771 r. Był geodetą samoukiem. W latach 1772 lub 1773 podjął pracę jako rysownik kartograficzny pod kierunkiem Carla Ludwiga Oesfelda (1741-1804) i wykonał w tym czasie pięć rysunków odręcznych regionów i powiatów brandenburskich. Do 1778 był dyrygentem cywilnym w Kgl. Natychmiastowa Komisja Budowlana w Poczdamie („bardzo zdolny kreślarz” z mistrzem budowlanym Carlem von Gontardem); zaczął studiować geografię. W wieku 24 lat został w 1778 r. Powołany do Berlina jako urzędnik  ministerialny,  jako  „tajny sekretarz ekspedycji i architekt” w Generalnej Administracji Tytoniowej w Berlinie (na terenie ministra Grafa von der Schulenburg-Kehnerta); prawdopodobnie był zaangażowany w prace rysunkowe dla Schulenburgsche Landesaufnahme. Arkusze map z serii map Schulenburg-Schmettauschen nie są podpisane i dlatego nie ujawniają odpowiedniego kreślarza i grawera map. W tym czasie nauczył się miedziorytu. W latach 1782-1784 wykonał odręczne rysunki wielu rejonów Brandenburgii dla Schulenburg-Kehnert i departamentu wojskowego. W 1783 r. Udokumentowane zostały pierwsze publikacje map jako uzupełnienia do jego książek (mapa Gdańska, mapa młodego USA); był to początek intensywnej działalności wydawniczej kartograficznej do 1807 roku. W latach 1785-1789 kilkukrotnie pracował jako miedziorytnik. Monopol na produkcję map w Prusach otrzymała Królewska Pruska Akademia Nauk w Berlinie w 1748 r. Oraz przywilej nakładania opłaty skarbowej na importowane mapy. Twierdzenie o publikacji kartograficznej związane z monopolem królewskim mogło zostać zrealizowane tylko po mianowaniu Johanna Christopha Rhode’a na geografa akademii. W 1786 roku, mając zaledwie 32 lata, Sotzmann został mianowany geografem Kglu. Pruska Akademia Nauk w Berlinie jako następca Rhode’a, zwłaszcza ze względu na jego wybitne umiejętności miedziorytu. To najwyraźniej miało na celu obniżenie kosztów tworzenia map i atlasów akademii. 1 listopada 1786 r. Sotzmann otrzymał stanowisko obdarzone 100 talarami rocznie. Od 1787 r. Był „tajnym sekretarzem ekspedycji i kalkulatorem” na wydziale inżynierskim Wyższej Szkoły Wojennej. Od tego czasu przekazuje mu: „Ładność rysunku, poprawność w intencji nazw, granic i podziałów, kompletność i dokładność w rysowaniu stanu lokalnego i ukształtowania terenu to zalety jego map. Trzeba przyznać, że najwierniej wykorzystał wielkie zasoby, którymi dysponował, i szczególną więź, w jakiej się znajdował ”. (Współczesny cytat z Sotzmanna, 1796) Jego karta z 1789 r.„ Prospectus Regnis Borussiae tam Orientalis quam Occidentalis emendatior, et ad statum praesentem concinnatus jussu et auspiciis ACAD. REG. SCIENT. et ELEG. LITT. a ICRAG ” jest jednym z najwcześniejszych dzieł, które dzielą Prusy na Zachodnie i Wschodnie. Podświetlanie mapy na kartuszu autor wyjaśnia: „To, co należy do Departamentu Kamery Wschodnio-Pruskiego”, ma kolor żółty, litewski czerwony i zachodniopruski zielony. Tylko mapy Sotzmanna wyraźnie pokazują podział Prus na departamenty izbowe, z tradycyjnym podziałem Prus na pierwszym planie we wcześniejszych pracach. W 1791 r. Zaprojektował swój pierwszy globus ziemski jako odpowiednik globusa niebieskiego Johanna Elerta Bodego (1747–1826), który opublikował w 1790 r. Nakładem wydawnictwa Davida Beringera w Norymberdze. Dzięki 36 szczegółowym trasom podróży na segmentach, jego globusy wniosły ważny wkład w historię odkryć w XVIII i na początku XIX w. Sotzmann i Bode wyprodukowali inne globusy, które zostały sprzedane przez wydawnictwo Johann Georg Franz w Norymberdze w 1804 i 1808 r. . W latach 1795/96 Sotzmann dostarczył własny atlas szkolny, aby zastąpić stary atlas akademicki, którego tablice były tak zużyte, że Sotzmann wstydził się robić jego kopie. W 1802 r. Został powołany na radę wojenną. W 1810 r. Oblicza obszar Prus na zlecenie Kgl. Pruski StatistisKartusz tytułowy wzorowany na kartuszu tytułowym mapy Jakuba Kantera: „Regni Poloniae, Magni Ducatus Lituaniae…” wykonanym przez Daniela Chodowieckiego. Na N na kartuszu tytułowym stempel: „R.A. Holmblad”. Pełne dzieło zawiera 16 arkuszy. W egzemplarzu rapperswilskim brak arkusza 12.

Rzeźba:            kreski Lehmana               Osiedla:            sygnatura punktowa niereg., kółka

Hydrografia.     rzeki, jeziora, bagna        Siatka:              geograficzna

Odwzorowanie: wiernopowierzchniowa

Nazewnictwo:                                hydrografia, mezoregiony, województwa, prowincje, 4-st osiedla

Współrzędne geograficzne:            opisane miedze ramkami co 1°, oznaczone graficznie w ramce wewnętrznej co 5′.

Ramka:            zwykła

Format:            r: ~248×300, p: ~277×328, a: 300×373

Kolekcja:         Adama Heymowski

Nr katalogu CRP: 00156-04995

ⓒ Piotr Maria Mojski (B. de Weydenthal)