98. Situs locorum circa ¦ NEOBURGUM.…

Miedzioryt czarno-biały

No: 98

Neoburg w Fionii. Okolice twierdzy oraz szyk wojsk duńskich i sprzymierzonych kontra wojskom szwedzkim, ustawionym na przedpolu twierdzy. Atakują sprzymierzeni od strony lądu i morza 14 (24) listopada 1659 r. Kartusz podaje imiona dowódców sił sprzymierzonych, na trzecim miejscu po regimentach króla i królowej – Legio Polonica Passasinky (Piaseczyński). Pułkownik Kazimierz Piaseczyński, znajdujący się wg planu ze swymi oddziałami jazdy polskiej na prawym skrzydle, zginął w tej bitwie. Ostatnie resztki dywizji Stefana Czarnieckiego wróciły do Polski w lutym 1660 roku. Po uporaniu się ze Szwedami w kraju w czasie „potopu” do toczącej wojnę ze Szwecją Danii wyruszyła dywizja jazdy polskiej pod wodzą regimentarza wojsk koronnych Stefana Czarnieckiego. Kiedy silna eskadra floty holenderskiej zablokowała Fionię, dowodzący wojskami sprzymierzonymi marszałek Raimondo Montecuccoli postanowił ostatecznie pokonać Szwedów broniących się na wyspie. Wojska sprzymierzone liczyły ok. 10 tys. ludzi i miały przewagę nad 7-tys. armią szwedzką, która jednak stawiała zacięty opór. Bitwa pod miastem Nyborg została wygrana przez wojska sprzymierzone tylko dzięki brawurowej szarży Polaków. Szwedzi zostali zmuszeni do wycofania się z wyspy. W walce poległ płk Kazimierz Piaseczyński. Po nieudanej burzy w Kopenhadze Karl X Gustaw pozwala dużej części swojej armii wycofać się do Fionii, aby odetchnąć. W Kopenhadze we wrześniu postanowiono, że kolejna decydująca bitwa odbędzie się na Fionii pod dowództwem Hansa Schacka. Korpus Schacka ma popłynąć z Kopenhagi i Szlezwiku do Fionii, podczas gdy inny korpus pod dowództwem Ebersteina, który był feldmarszałkiem dłużej niż Schack, ma obrać drogę przez Jutlandię. Na spotkaniu w Egernførde 20 października oboje zgadzają się zejść na brzeg na Fionii około 1 listopada. Na Fionii Nyborg jest jedyną ważną fortyfikacją, choć jest w złym stanie. Szwedzi pracują nad jego poprawą. Schack nie podejmie próby bezpośredniego lądowania na Nyborgu dopiero 28 października, ale to się nie udaje, ponieważ zła pogoda spowalnia operację i traci element zaskoczenia. Zamiast tego trzy dni później kończy lądowanie w Kerteminde ze swoim korpusem liczącym ok. 6 tys. 6500 mężczyzn. W międzyczasie Eberstein przeszedł przez Jutlandię i 4 listopada przekroczył Mały Bełt między Frederiksodde (obecnie Fredericia) a Middelfart. Do przeprawy wykorzystywane są mniejsze łodzie, które gromadzą się w okolicy, a do połączonego korpusu liczącego ok. 5 dni mija pięć dni. Przeniesiono 5000 mężczyzn. Szwedzi wciąż mają duże szanse na pokonanie obu korpusów osobno, ale ta szansa jest stracona z powodu niezdecydowania, po którego z nich pójść, a szansa ta przepada, gdy oba korpusy spotykają się w Odense 11 listopada. Eberstein sugeruje zorganizowanie narady wojennej, ale Schack to odrzuca. Istnieją konflikty kompetencji, przy czym Eberstein jest najstarszym, podczas gdy Schack przejął dowództwo operacji. Obaj spotykają się w obecności kilku generałów i uzgodniono, że każdy z nich poprowadzi swój korpus i na zmianę będzie na froncie. Eberstein ma północne lewe skrzydło, a Schack południowe prawe. Formacja początkowa z (1) Szwedami, (2) Korpusem Ebersteina i (3) Korpusem Schacka i (4) Atakiem Ahlefeldta. Szwedzi rezygnują z utrzymywania twierdzy w Nyborgu w bezpiecznym stanie i zamiast tego przygotowują się do obrony na północny zachód od miasta w rejonie między Hjulby Sø powyżej obecnego Juelsbergu a Skaboeshuse. Wczesnym rankiem 14 listopada Eberstein dociera do Szwedów 3-4 km na północny zachód od Nyborga. Szwedzi mają około. 7000 wytrawnych, ale zmęczonych walką żołnierzy przeciwko ok. 50 tys. 11 500 niewyszkolonych żołnierzy. Z W wieku 11 lat straż przednia jest w bitwie i przyjmuje się kolejność bitew. Schack widzi manewr Ebersteina, a także przyjmuje formację bojową. Zanim Schack jest gotowy do ataku, Eberstein rozpoczyna atak. Przy czwartym pchnięciu Sulzbach ocenia, że moc wkrótce osłabnie i rozpoczyna się kontratak jeźdźca. Kontratak mocno uderza w korpus Ebersteina i grozi przebiciem. Schack dostrzega zagrożenie i rozpoczyna atak na szwedzkie centrum. Bitwy ciągną się od dłuższego czasu, ale potem kawalerii Hansa Ahlefeldta udaje się przedrzeć przez bagna w Hjulby Sø. Przełamanie na południowej flance powoduje, że Szwedzi wycofują się do Nyborga, gdzie poddają się następnego dnia po ostrzale artyleryjskim i lądowaniu Holendrów od strony morza. Sama bitwa trwała łącznie ok. 2 tys. pięć godzin.

Legenda: W trzech kartuszach na N
Kartusz: Ozdobny z muszlą na N. Na S sztafaż (dwaj jeźdźcy) – odpowiednio na S. Na E nadciągające gęsto statki równoważą skrawek pejzażu na SW
Ramka: Wałek skromny
Sygnatura: brak
Format: 285×340

Nr katalogu CRP: No-98-XXXX

ⓒ Piotr Maria Mojski (B. de Weydenthal)