9. S:æ Ræ: Mti: Suaciæ ¦…

Miedzioryt czarno-biały

No: 9

Plan miasta Koło. Rycina dwuczęściowa kompozycja strefowa o podziale symetrycznym. N: plan miasta Koła i okolic S: Król Karol Gustaw w obozie szwedzkim w namiocie pod miastem Koło nad Wartą. Król przyjmuje poselstwo polskie prowadzone przez Krzysztofa Przyjemskiego 16 sierpnia 1655. Na N plan miasta Koło i okolicy. Na S Krzysztof Przyjemski u Karola Gustawa w obozie szwedzkim pod Kołem nad Wartą (16 sierpnia 165). Poza królem w namiocie obecni są: Marszałek Arvid Wittenberg lub Arvid Wittenberg von Debern (1606 – 7 września 1657) szwedzki hrabia feldmarszałek i tajny radny. Urodzony w Porvoo w Finlandii zmarł w więzieniu w Zamościu 7 września 1657. Arvid Wittenberg wolał nazywać się oryginalnym nazwiskiem rodziny Wittenberg, czyli Wittenberg von Debern. Arvid Wittenberg urodził się w Johannesbergu w Porvoo w Finlandii jako syn asesor Johannes Wittenberg von Debern i Magdaleny Schönfeld lub Magdalena Johansdotter do Skinnarbacka. Tytuł hrabiowski otrzymał w 1652 r. Arvid Wittenberg. Był dwukrotnie żonaty od 1642 r. do jej śmierci w 1646 r. z Ewą Margaretą von Langen a w 1648 r. poślubił Maksymilianę Elżbietę von Schönburg. Arvid Wittenberg rozpoczął karierę wojskową w 1622 r. i brał udział jako pułkownik w bitwie pod Nördlingen w 1634 r. Został tam schwytany, ale później uwolniony.  Następnie brał udział w bitwach pod Wittstock 1636 i Chemnitz 1639 zanim został awansowany do stopnia generała majora. Później przeszedł pod dowództwem Lennarta Torstensona z którym brał udział w dalszej kampanii szwedzkiej w wojnie trzydziestoletniej do dymisji Torstensona w 1645 włączając w to bitwy pod Breitenfeld 1642 i Jankovem 1645 w których za każdym razem dowodził Szwedzka prawa flanka. Następnie objął dowództwo nad armią szwedzką aż do przybycia Karola Gustawa Wrangla. Gdy Karol X Gustaw przygotowywał się do drugiej wojny północnej Wittenberga awansowała na feldmarszałka w 1655 roku i przydzielono mu dowództwo nad 17-tysięczną armią, która miała zaatakować Polskę. Otoczył polską armię szlachecką i zmusił ją do kapitulacji pod Ujściem 25 lipca 1655 r. oraz podbił województwa poznańskie i kaliskie. Oblegał Kraków który skapitulował 7 października 1655 r. zmuszając polskiego dowódcę Koniecpolskiego i jego armię do uległości. Otrzymał dowództwo Warszawy której bronił przed wojskami polskimi pod dowództwem Jana II Kazimierza do czasu wydania miasta 21 czerwca 1656. Wbrew temu co stwierdzono w warunkach kapitulacji został osadzony w więzieniu w Zamościu gdzie później zmarł.  Arvid Wittenberg  łączył zdolności wojskowe z twardym i okrutnym traktowaniem wrogów przez co był znienawidzony wśród Polaków. W 1657 roku po śmierci Arvida Wittenberga w polskim areszcie jego syn Leonard Johan Wittenberg (ur. 1646) został zakwaterowany jako wychowanek przez przyjaciela Arvida Karola Gustawa Wrangela. Latem 1673 r. Leonard Johan poślubił córkę Wrangla Polidorę Christinę. Arvid Wittenberg był także ojcem Beaty Magdaleny Wittenberg. Fryderyk V (ur. 6 lipca 1594 r. zm. 8 września 1659 r. w Durlach) – margrabia Badenii-Durlach od 1622 r. z dynastii Zähringen. Ziemie margrabiów Badenii-Durlach od XVI do XVIII w. Fryderyk był najstarszym synem margrabiego Badenii-Durlach Jerzego Fryderyka i jego pierwszej żony Juliany Urszuli córki Fryderyka hrabiego Salm-Neufville. Rządy w margrabstwie objął w 1622 r. po abdykacji ojca wyruszającego na wojnę przeciwko cesarzowi Ferdynand II Habsburgowi. Wobec klęski ojca margrabstwo zostało splądrowane przez wojska cesarskie margrabiom Badenii-Durlach odebrano też margrabstwo Baden-Baden zagarnięte w końcu XVI w. przez stryja Fryderyka Ernesta Fryderyka; cesarz oddał je kuzynowi Fryderyka Wilhelmowi (synowi ostatniego margrabiego Baden-Baden Edwarda Fortunata). W 1622 r. Fryderyk udał się do szwagra księcia Wirtembergii Jana Fryderyka a w kolejnym roku doprowadził do wycofania się z Badenii-Durlach wojsk plądrujących to księstwo. Jednak już w 1624 r. do księstwa Fryderyka ponownie wkroczyły wojska cesarskie. Ponadto w 1627 r. nakazano Fryderykowi zapłatę na rzecz Wilhelma sumy 380 tysięcy guldenów jako odszkodowania za okupację Baden-Baden. Fryderyk udał się wtedy do Wiednia i prosił cesarza o uwolnienie swego kraju od wojsk Habsburgów oraz o redukcję zasądzonej na rzecz kuzyna wielkiej kwoty z uwagi na ogromne zniszczenia jego dóbr. Cesarz wyraził zgodę pod warunkiem zmiany religii przez Fryderyka z luterańskiej na katolicką czego Fryderyk odmówił. Ponieważ nie mógł zebrać zasądzonej kwoty w 1629 r. zawarł układ z Wilhelmem zgodnie z którym oddał mu część księstwa. Na dodatek w tym samym roku cesarz ogłosił edykt restytucyjny nakazujący zwrot dóbr zagarniętych Kościołowi katolickiemu w dobie reformacji a na początku 1631 r. przysłał do Badenii-Durlach swoich wysłanników w celu wprowadzenia go tam w życie. W efekcie Fryderyk opowiedział się w wojnie trzydziestoletniej po stronie króla szwedzkiego Gustawa II Adolfa i dzięki obecności jego wojsk na powrót opanował swoje księstwo. Jednak już w 1632 r. do Badenii-Durlach wkroczyły wojska cesarskie i oddały ją w okupację katolickiemu i pro habsburskiemu kuzynowi Fryderyka Wilhelmowi z Baden-Baden. Z kolei w 1633 r. kanclerz szwedzki Axel Oxenstierna spełnił prośbę Fryderyka i nadał mu nie tylko władzę w Baden-Baden, ale także habsburskie posiadłości w Badenii i dowództwo nad oddziałami protestanckimi w Bryzgowii. Jeszcze w tym roku Fryderyk zdołał opanować przyznane mu ziemie, ale wojna trwała nadal ze zmiennym szczęściem a księstwo Fryderyka było pustoszone przez oddziały cesarskie. Po szwedzkiej klęsce w bitwie pod Nördlingen we wrześniu 1634 r. cała Badenia została zajęta przez Habsburgów. Fryderyk musiał uciekać do Bazylei a cesarz dużą część jego księstwa oddał Wilhelmowi z Baden-Baden sam zaś zajął Durlach. Katolickie rządy w Badenii-Durlach usuwały protestanckich duchownych a Fryderyk stojąc po stronie Szwedów i Francuzów nie ustawał w próbach odzyskania swego dziedzictwa. Podczas rozmów pokojowych żądał przywrócenia stanu z 1618 r. tj. oddania mu zarówno Badenii-Durlach jak i Baden-Baden. W 1647 r. cesarz Fryderyk III Habsburg postanowił, że Baden-Baden pozostanie pod władzą Wilhelma natomiast unieważnione zostaną niekorzystne dla Fryderyka układy z 1627 r. i 1629 r. dotyczące zapłaty na rzecz Wilhelma wielkiego odszkodowania oraz odstąpienia mu części księstwa. Ponadto Fryderyk zrezygnował z dóbr Habsburgów przyznanych mu przez Szwedów. W wyniszczonej wojną Badenii-Durlach Fryderyk podjął energiczne działania w celu usunięcia efektów edyktu restytucyjnego – katoliccy zakonnicy musieli opuścić księstwo dobra klasztorne ponownie sekularyzowano a do kraju powracali protestanccy duchowni. Aby przywrócić porządek w kraju w 1654 r. opublikował zbiór prawa krajowego. Przejął mimo kłopotów dobra Hohen-Geroldseck odziedziczone po swojej czwartej żonie. W swoim testamencie zakazał dzielenia kraju między spadkobierców – tylko najstarszy syn umierającego margrabiego miał sprawować władzę. Książę Filip margrabia palatynatu Sulzbach. Johann Georg II. von Anhalt-Dessau (17 listopada 1627 – 7 sierpnia 1693) był niemieckim księciem rodu Askania i władcą księstwa Anhalt-Dessau od 1660 do 1693. Jan Jerzy urodził się 17 listopada 1627 w Dessau drugim (ale najstarszy i jedyny żyjący) syn Jana Kazimierza księcia Anhalt-Dessau z jego pierwszej żony Agnieszki córki Maurycego landgrafa Hesji-Kassel. W Groningen w dniu 9 września 1659 Jan Jerzy poślubił Henriette Katharina (ur. Haga 10 lutego 1637 – zm. Schloss Oranienbaum 3 listopada 1708) córkę Fryderyka Henryka księcia Orańskiego. Małżeństwo było szczęśliwe a niektórzy mówili nawet że jest to miłość. Mieli dziesięcioro dzieci. Po śmierci ojca 15 lipca 1660 r. rządy w Anhalt-Dessau przejął Jan Jerzy. Odziedziczył także roszczenia swojej rodziny do Aschersleben które od 1648 r. znajdowało się pod kontrolą Brandenburgii-Prus. Jan Jerzy zrobił karierę wojskową w służbie armii pruskiej; elektor Fryderyk Wilhelm mianował go generalfeldmarschallem w 1670 roku. Po tym jak Francja najechała Księstwo Kleve Fryderyka Wilhelma w czerwcu 1672 roku Jan Jerzy wynegocjował w Wiedniu traktat między Leopoldem I cesarzem rzymskim i Fryderykiem Wilhelmem, w którym każdy z nich zobowiązał się zapewnić 12 000 żołnierzy o utrzymanie granic pokoju westfalskiego w obliczu francuskiej agresji. John George został wybrany do poprowadzenia w dużej mierze nieudanej kampanii co doprowadziło Georga von Derfflingera do tymczasowej rezygnacji w proteście. Podczas kampanii przeciwko Francuzom o kontrolę nad Alzacją w 1674 r. większość armii Fryderyka Wilhelma udała się do kwater zimowych we frankońskim Schweinfurcie. Jako wicekról (Statthalter) Jan Jerzy dowodził oddziałami pozostającymi w Brandenburgii. Król Francji Ludwik XIV przekonał króla Szwecji Karola XI do inwazji na Brandenburgię; po rozproszeniu niewielkich sił Jana Jerzego do kwater zimowych weszły również oddziały szwedzkie. Książę Dessau brał udział w kampanii odwetowej Fryderyka Wilhelma w 1675 roku która zakończyła się bitwą pod Fehrbellin. W 1683 r. Jan Jerzy udał się do Pasawy rzekomo w celu przedyskutowania z cesarzem Leopoldem udziału Brandenburgii w wojnach osmańskich chociaż jego głównym celem było odradzanie kolejnej wojnie francuskiej. Książę potwierdził sojusz Brandenburgii z Austrią. Na pierwszym planie postacie potraktowano sylwetowo – typowe dla Dahlbergha dalej szkicowo grupa namiotów szwedzkich i miasto Koło nad Wartą. Rozległe obronne skośne bastiony zaznaczono pobieżnie a jednak czytelnie. Im głębiej tym słabsze natężenie kreski daje rycinie przestrzenność i jest wyrazem zrozumienia zasad perspektywy powietrznej. Wzgórze przysłania nieco figury szlachty polskiej i jej służby oraz pikinierów szwedzkich z długimi pikami. Jazda polska łatwa do rozpoznania między innymi po kołpakach z piórami. Konie strojone w ozdobne rzędy z pióropuszami.

Legenda: Na N SW: Situs Oppidi ¦ COLO ¦ in Polonia maiori ubi ¦ Seren Rex Sueciæ audito ¦ Regis Poloniæ ¦ cum copio: ¦ lissimo exercitu aduentu ¦fluvium Wartam traject: ¦ aciemq: instruscit ¦ ad d. ¦ 17. Aug. A. 1655.. Scena batalistyczna: potyczka jazdy pooskiej z rajtarami. Na S S: A.S.R.May: Sueciæ. ¦ B. Legatus Ser. Regis Poloniæ. ¦  C. Illustr: Dn: Mareschallus com Wittenbergh. ¦ D. Illust: Dn: Carol: Mag: Marchio Badensis. ¦ E. Illust: Dn: Philippus Pr. Palat. Sultzbacensis. ¦¦ F. Illustr: Princeps Anhaltinus Ioh : Georg :. ¦ G. Ill : Dn : Com: G: O Steenbok Rei: Torem: Pres: ¦ H. Ill: Dn: Com: Tott: Gen: I. Ill: Baro e linde Gen: ¦ K. Ill. Dn: Com: Duglasius Gen: L. Ill. Dn. Com ab. ¦ Dona
Kartusz: Legenda na N SW na S S w ramce ozdobny walkami laur z wyszczególnieniem prominentnych postaci.
Ramka: Wspólna – wałek ozdobny na N panoplia z maszkaronem
Sygnatura: Na S SE w treści ponad ramką: L. Le Potre sculp
Format: 285×340

Nr katalogu CRP: No-09-3096

ⓒ Piotr Maria Mojski (B. de Weydenthal)