84. Ichnographia HELSINGORÆ et Arcis ¦…

Miedzioryt czarno-biały

No: 84

Plan miasta Helsingør i zamku Kronburg. 15 sierpnia zaczął być atakowany, przez wojska Karola Gustawa i 6 września 1658 został zdobyty. Uważa się, że nazwa Helsingør wywodzi się od słowa hals oznaczającego „szyję” lub „wąską cieśninę”, odnoszącego się do najwęższego punktu cieśniny Øresund (dźwięk Øre) pomiędzy tym, co jest obecnie Helsingør i Helsingborg w Szwecji. Ludzie zostali wymienieni jako Helsinger (co może oznaczać „lud z cieśniny”) po raz pierwszy w Liber Census Daniæ króla Waldemara Zwycięskiego z 1231 roku (nie mylić z Helsingami z Hälsingland w Szwecji). Nazwy miejsc wskazują, że Helsinger mógł mieć swój główny fort w Helsingborg i ufortyfikowane miejsce lądowania w Helsingør, aby kontrolować trasę promową przez cieśninę. Ta szczególnie XIX-wieczna tradycja wyjaśniania toponimii, nazw miejsc z cechami krajobrazu niekoniecznie wyklucza znacznie starszą tradycję odczytywania nazw miejsc jako tytułowych. Chociaż niejasna legendarna postać lub kilka, Helsing jest dość obficie obecny w śladach zaginionych legend w krajach nordyckich. Choć prawdopodobnie nie pierwszy Helsing, jeden z trzech synów Gandalfa Alfgeirsona (antagonisty Halfdana Czarnego, który był ojcem króla Haralda Jasnowłosego, półlegendarnego, historycznego pierwszego króla feudalnej Norwegii) nazywa się Helsing. Był bratem Hake’a i Hysinga Gandalfsonów. Również Helsingfors/Helsinki w Finlandii i Hälsingland w Norrland w Szwecji odnoszą się do Helsing jako „Krainy Helsing/Helsinger”, co czyni teorię krajobrazu nazwy Helsingør mniej prawdopodobną. Helsingør, jak wiadomo dzisiaj, został założony w latach 20. XIV wieku przez duńskiego króla Eryka Pomorskiego. W 1429 ustanowił Sound Dues, co oznaczało, że wszystkie zagraniczne statki przepływające przez cieśninę musiały płacić myto, które stanowiło do dwóch trzecich dochodów państwa duńskiego. Z tych dochodów Eryk Pomorski zbudował zamek Krogen. Zamek został rozbudowany w latach 80. XVI wieku i przemianowany na Kronborg. Wszystkie statki musiały zatrzymać się w Helsingør, aby opodatkować swój ładunek i uiścić myto koronie duńskiej, ale generowało to również znaczący handel dla miasta. W 1672 Helsingør stało się trzecim co do wielkości miastem w Danii. Johan Isaksson Pontanus (Rerum Danicarum Historica, 1631) przypisuje Helsingørowi długą i częściowo fikcyjną historię. Opłaty za dźwięk zostały zniesione w 1857 r. na mocy konwencji kopenhaskiej, na mocy, której wszystkie państwa marynarki zgodziły się płacić jednorazową opłatę. Najstarszym znanym budynkiem obronnym Helsingør jest Flynderborg, wczesnośredniowieczna twierdza położona na wzgórzu na południe od średniowiecznego miasta. Około 1200 roku wybudowano pierwszy kościół pw. św. Olafa. Kiedyś kościół otaczał szereg klasztorów, ale teraz pozostaje tylko budynek kościoła, dziś katedra diecezji Helsingør. Najstarsze części katedry w Helsingør pochodzą z XIII wieku i mówią nam, że wio ska rybacka, jaką było wtedy Helsingør, urosła do rangi miasta. W czasie II wojny światowej Helsingør był jednym z najważniejszych punktów transportowych w celu ratowania ludności żydowskiej w Danii podczas Holokaustu. Adolf Hitler wydał rozkaz aresztowania i deportacji wszystkich duńskich Żydów do obozów koncentracyjnych w Rosz ha Szana, żydowski Nowy Rok, który przypadał 2 października 1943 roku. Kiedy Georg Ferdinand Duckwitz, attaché dyplomatyczny nazistowskich Niemiec w Danii, otrzymał wiadomość zakonu 28 września 1943 r. podzielił się nim z przywódcami politycznymi i żydowskimi. Używając nazwy Elsinore Sewing Club (duński: Helsingør Syklub) jako przykrywki dla wiadomości, duńska ludność utworzyła swego rodzaju podziemną linię kolejową, przenoszącą Żydów z bacznie obserwowanych kopenhaskich doków do miejsc bardziej oddalonych, zwłaszcza Helsingør, oddalonych zaledwie o dwie mile Øresund z Helsingborg w neutralnej Szwecji. Setki cywilów ukrywało swoich rodaków – Żydów – w swoich domach, loftach i kościołach, dopóki nie mogli ich wsiąść na duńskie łodzie rybackie, osobiste łodzie rekreacyjne i promy. W ciągu trzech nocy Duńczycy przeszmuglowali ponad 7200 Żydów i 680 nie-Żydów (gojowskich członków rodzin Żydów lub działaczy politycznych) przez cieśninę Øresund, do bezpiecznych Helsingborg i Malmö w Szwecji. Zamek Kronborg to twierdza w Helsingør na duńskiej wyspie Zelandia. Kronborg leży na cyplu na północno-wschodnim krańcu wyspy Zelandii. Tylko około czterech kilometrów od szwedzkiego wybrzeża w pobliżu Helsingborga twierdza strzeże wejścia do cieśniny Sund. Zamek znany jest również jako „Zamek Hamleta”, ponieważ William Szekspir umieścił tutaj akcję swojej sztuki Hamlet. Erich von Pomerania wzniósł w tym miejscu w 1420 roku pierwszą warownię pod nazwą Krogen, która jednak składała się jedynie z kwadratowego muru o boku długości około 80 mi strażnic w narożach. Od 1429 roku służył do pobierania opłaty dźwiękowej od statków, które chciały przeprawić się przez Øresund. Król duński Fryderyk II kazał rozbudować średniowieczną fortecę w latach 1574-1585 w stylu nordyckiego renesansu. Projekt przejął flamandzki architekt Hans van Paeschen, który po nieporozumieniach z królem opuścił budowę trzy lata później. 24 stycznia 1577 r. dekretem królewskim zmieniono nazwę twierdzy na Kronborg; odtąd zabroniono karą używania starej nazwy. Chociaż prace budowlane, prowadzone w międzyczasie przez Antona van Obberghena, trwały do 1585 roku, Kronborg został oficjalnie zainaugurowany 15 kwietnia 1582 roku. Zamek był teraz także rezydencją królewską. Z powodu niedbalstwa dwóch robotników Kronborg spłonął prawie doszczętnie w 1629 roku, ocalała jedynie kaplica zamkowa. Christian IV zlecił Hansowi van Steenwinckelowi jego odrestaurowanie, co trwało do 1639 roku. Oprócz nielicznych detali wyposażenia wnętrza i brakującego szczytu wieży południowej przywrócono pierwotny stan. Podczas II wojny północnej wojska szwedzkie pod wodzą Karola Gustava Wrangla zdołały w 1658 roku po trzytygodniowym oblężeniu zdobyć twierdzę. Kronborg pozostawał pod okupacją aż do podpisania traktatu kopenhaskiego w 1660 roku. Od 1688 do 1690 Kronborg został rozbudowany i wzmocniony przez duńskiego mistrza budowlanego Lamberta van Havena. Dodatkowe wały od strony lądu stworzyły najsilniejszą ówczesną twierdzę. Od 1785 Kronborg nie służy już jako rezydencja królewska, a jedynie jako koszary i twierdza. Wraz z uchyleniem Taryfy Dźwiękowej w 1847 roku, głównie pod naciskiem Stanów Zjednoczonych, fort stracił wiele ze swojego militarnego znaczenia. W 1991 roku duńskie wojsko ostatecznie opuściło Kronborg. Salut z murów obronnych wykonywany jest przez zewnętrzne jednostki wojskowe. Od 1915 do 2012 roku w części zamkowych budynków mieściło się Duńskie Muzeum Morskie. Sam zamek barokowy został otwarty jako muzeum po remoncie w 1935 roku. Kronborg jest wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO od 30 listopada 2000 roku. Pierwotnie postać Hamleta powraca do jutlandzkiego księcia, który mieszkał na wyspie Mors. William Shakespeare przeniósł swoją tragedię Hamleta do zamku Kronborg w Elsinore. W 200. rocznicę śmierci Williama Szekspira w 1816 roku Hamlet został po raz pierwszy zagrany w murach Kronborga. Aktorzy byli żołnierzami z garnizonu Kronborg. W następnych latach często gościnnie występowali w Kronborgu słynni aktorzy Hamleta, m.in. Gustaf Gründgens w 1938 roku z Marianne Hoppe w roli Ofelii. W 2009 roku Jude Law był Hamletem, aw 2010 kolejny niemiecki Hamlet wystąpił w Schaubühne am Lehniner Platz i Lars Eidinger jako Hamlet. The Globe Theatre wystawił Hamleta w Kronborgu w 2011 roku. W kazamatach pod zamkiem Kronborg znajduje się jeden z symboli narodowych Danii: Holger Danske. Pochodzenie tej mitycznej postaci sięga czasów Ogiera le Danois, opisanego w Pieśni o Rolanda. Holger Danske jest znany w Skandynawii od 1510 roku, jego historię spopularyzował Kong Holger Danske Krønike Christierna Pedersena z 1534 roku, a później bajka Hansa Christiana Andersena Holger Danske (1845). Według legendy ten niezwyciężony wojownik tęsknił za domem z kampanii w Danii i zapadł w głęboki sen. Jeśli królestwo duńskie zostanie poważnie zagrożone przez wroga, Holger Danske przebudzi się i znów będzie walczył. Hans Pedersen-Dan wykonał gipsowy model Holgera Danske w 1906 roku na zlecenie hotelu Marienlyst w Helsingør. Choć powstały w ten sposób brąz nie zyskał szczególnej popularności, gipsowy model stał się uosobieniem mitycznego Holgera Danske.

Legenda: W osobnym kartuszu na SE
Kartusz: Na NE tytułowy ozdobiony laurami, sztandarami, lufami armatnimi i koroną królewską
Ramka: Wałek z laurami
Sygnatura: W kartuszu tytułowym: „Operâ E.I. Dahlbergh, Locumt. Supr. Castr. Metat.”
Format: 285×385

Nr katalogu CRP: No-84-XXXX-1

ⓒ Piotr Maria Mojski (B. de Weydenthal)