77. Delineatio eorum quæ d. 10 Nouemb. ¦ anno 1658 ad Landscoronam gesta sunt cum Dan ¦ Hollandis juncti nauium aliquod demersione ostium por:¦tus Lands Coronensis obstruere satagentes a Suecis fortiter ¦ ¦ A. Nauis Prætoria, et reliqua Suecorum claßis, quæ in portu land ¦ Coronensis durante conflictu in anchors jmmota stetit. ¦ B. Naues Succorum stationariæ. C. Cijmbæ et scaphæ longiores ¦ Suecorum tormentis minoribus armadæ, quæ bellicas et jncendia ¦ rias Danorum et Hollandorum noues e’portu arcebant, quarum ¦ una ip-semet Sereniß: Sueciæ Rex cum illuftr. Regn. Archithalaß ¦ Wrangelio vehebantur. D. Nauis Danica Magnus Curlandus ¦ dicta quæ mergebatur. E. Danór et Holland: nauis jgniferæ re-jnfecta ¦ difcedentus
Bitwa morska u wybrzeża Landskrony w 1658 r
Na S:
Claßis Dano: Hollandica namibus ignt feris et demersioni destinatis suppetias ferre vollens sed sine fructu reuertebatur.
Miedzioryt czarno-biały
No: 77
Bitwa morska u wybrzeża Landskrony w 1658 r. Bitwa nad Sund była bitwą morską, która miała miejsce 8 listopada 1658 (29 października OS) podczas drugiej wojny północnej, w pobliżu Sond lub Sund, na północ od stolicy Danii, Kopenhagi. Szwecja najechała Danię, a armia pod dowództwem Karola X oblegała samą Kopenhagę. Holenderska flota została wysłana, aby uniemożliwić Szwecji przejęcie kontroli po obu stronach Sund, a tym samym kontrolowanie dostępu do Morza Bałtyckiego, a także jego handlu. Holendrzy pod dowództwem admirała porucznika Jacoba van Wassenaera Obdama z Egbertem Bartholomeuszem Kortenaerem jako kapitanem bandery, który popłynął na Bałtyk w celu wsparcia Danii, mieli 41 okrętów z 1413 działami, podczas gdy Szwedzi pod dowództwem lorda admirała Karola Gustawa Wrangel miał 45 statków z 1838 działami. Holendrzy podzielili się na trzy eskadry, a Szwedzi podzielili swoje statki na cztery. Siedem duńskich okrętów z około 280 działami nie było w stanie pomóc swoim holenderskim sojusznikom z powodu niesprzyjających północnych wiatrów i mogło jedynie obserwować. Obdam, który początkowo otrzymał pisemne instrukcje od wielkiego emeryta Johana de Witta, które były bardzo skomplikowane i mylące dla Obdama. Poprosił o ponowne wydanie mu rozkazów „w trzech słowach”, a de Witt odpowiedział jednym zdaniem: „Uratuj Kopenhagę i uderz w twarz każdemu, kto spróbuje temu zapobiec”. „Każdy” odnosił się do Anglików, których potężna flota niedawno pokonała Holendrów w I wojnie angielsko-holenderskiej; co doprowadziło Holendrów do podejrzeń, że obecna flota angielska może przyjść z pomocą Szwedom, chociaż Anglicy po prostu obserwowali walkę z daleka, nie będąc sprzymierzeni po żadnej ze stron. Szwedzi zaatakowali agresywnie, ale nie zdobyli przewagi, przede wszystkim dlatego, że zbliżający się Holendrzy mieli prognozę pogody. Holendrzy zmusili flotę szwedzką do zakończenia blokady stolicy Danii, umożliwiając jej zaopatrzenie przez holenderskie uzbrojone statki transportowe, co ostatecznie zmusiło Karola do całkowitego zaniechania oblężenia. Szwedzi stracili w akcji pięć okrętów w porównaniu z jednym okrętem holenderskim, jednak pozostałe okręty sojuszników były bardziej uszkodzone. Również biorąc pod uwagę nieco mniejsze straty żołnierzy w szwedzkiej marynarce wojennej; 1200 w porównaniu do 1400 (439 zabitych, 269 schwytanych i nieco ponad 650 rannych sojuszników), bitwę uważa się za taktyczny remis. Jednak strategicznie było to wielkie zwycięstwo sojuszników. Pokój w Roskilde 27 lutego 1658 trwał krótko. 7 sierpnia tego samego roku oddziały Karola X Gustawa ponownie wylądowały na Zelandii. Upadła twierdza Kronborg w pobliżu Elsynoru, podobnie jak większość Danii. Karol X rozpoczął tę drugą wojnę duńską w celu unicestwienia Danii zarówno pod względem nazwy, jak i królestwa. Kopenhaga zaczęła być oblegana. Ambasador Holandii w Kopenhadze martwił się o przyszłość. W XVII wieku Republika Holenderska była krajem żeglarskim o wielkich interesach handlowych; nie tylko na Morzu Bałtyckim. Gdyby Dania upadła, jedyne połączenie morskie z tym morzem byłoby całkowicie kontrolowane przez Szwecję. Holendrzy działali szybko. 7 października 1658 r. duża holenderska flota wypłynęła w rejs, a dziewiętnaście dni później kotwice opuszczono na północ od Sund w bazie zwanej „Lappen”. Z Karlberg w północno-zachodniej Skanii Szwedzi donieśli o liczbie wrogich okrętów; 39 okrętów wojennych i 8 statków transportowych z żołnierzami i prowiantem do uwięzionej Kopenhagi. Flota składająca się z 1278 dział, 4501 marynarzy i 1000 żołnierzy czekała na odpowiednią pogodę. W Sund, na wyspie Ven, szwedzka flota składała się z 31 okrętów wojennych, 14 opancerzonych statków handlowych, 1838 dział i 6649 ludzi. O świcie 29 października Holendrzy poluzowali kotwicę. Wiał sprzyjający i silny wiatr północno-zachodni. Rozkazem holenderskiego admirała Jacoba Obdama było dotarcie do zamkniętej Kopenhagi. Jacob Obdam miał jednak problemy osobiste. Sparaliżowany przez podagrę, siedząc w fotelu na pokładzie, mógł poprowadzić bitwę ze swojego admirała Eendracht. Karol X stał ze swoją laską na murach zamku Kronborg. W końcu król miał nadzieję, że Holendrzy staną po stronie Szwedów i powitają Kronborga salutem. Tak się nie stało. Holenderskie statki pływały wzdłuż wybrzeża Skanii. Bastiony jeziora Helsingborga otworzyły ogień iw odpowiedzi otrzymały ciężki ogień. O ósmej rano dwa admirały zbliżyły się do siebie. Na pokładzie szwedzkiej Victorii znajdował się szwedzki admirał Wrangel. Przed bitwą admirał Obdam kazał wycelować Szwedom maszty, sprzęty i pociągi. Viktoria wkrótce stała się nie do opanowania w ten sposób: Bitwa o dźwięk Willema van de Velde Starszego. „Statek admirała Victoria był w ciężkim ogrodzeniu do tego stopnia zhańbiony i udręczony, że nie mógł iść do przodu, do tyłu ani nadciągać, najlepiej, gdy jego pręt na antresoli był ostrzeliwany w środku”. Wrangla został zmuszony przerwać bitwę, a statek bezradnie dryfował przez cieśninę w kierunku Elsynoru. Bitwa rozegrała się na całej powierzchni wody na północ od wyspy Ven. Szwedzi ponieśli ciężkie straty. Niektóre szwedzkie statki osiadły na mieliźnie na wybrzeżu Skanii. Holendrzy weszli na pokład i zdobyli statki Rose, Delmenhorst i Pelikanen z bronią ślepą. Svenska Morgonstiernan zatonęła po przebiciu przez holenderski ogień. Na szwedzkim Leopardzie prawie cała 153 osobowa załoga nie była w stanie walczyć. Kapitan Anders Crabath pozostawił statek u wybrzeży Ven. Straty ponieśli także Holendrzy. Szwedzki admirał Klas Hansson Bjelkenstjerna na 60-działowym statku Draken spotkał się z holenderskim wiceadmirałem Witte de Withem na 54-działowym statku Brederode. Na obu statkach wybuchł pożar. „W końcu podszedł do niej również szwedzki statek Wismar, położył się przed dziobem i tym samym Holender został obezwładniony, ponieważ wiceadmirał z dość dużą ilością ludzi został zastrzelony, flaga na nim zdjęta i w końcu zatonął pod lądem Zelandii”. Statek admirała Obdama Eendracht groził zatonięciem. W związku z tym banderę admirała trzeba było przenieść na inny statek. Nie mogąc ruszyć się z krzesła, admirał został przeniesiony na inny statek. Na południe od Ven zatonęło kilka statków. W szwedzkich zapisach pamiętnika odnotowuje się, że w dniach po bitwie kilka masztów flagowych z masztów wystało ponad powierzchnię wody. Holendrzy przełamali szwedzką blokadę i zjednoczyli się z uwięzioną flotą duńską w Kopenhadze. Duńczycy próbowali dotrzeć do bitwy, ale uniemożliwił to silny wiatr. Podczas bicia wszystkimi dzwonami kościelnymi w Kopenhadze poważnie uszkodzone holenderskie statki spływały w kierunku miasta. Wraz ze zwycięstwem na morzu zbliżał się koniec roszczeń Karola X do władzy w Danii. Karol X widział całą bitwę z lądu. Następnie król osobiście wszedł na pokład ciężko rannego admirała. Rankiem, nazajutrz po bitwie, wydano rozkaz, aby uszkodzona flota szwedzka wkrótce schroniła się w głębokim kanale obok twierdzy Landskrony. Z Elsinore popłynęli do Landskrony. Na zewnątrz Ven zrobiło się bezwietrznie. Admirał Wrangel rozkazał następnie, aby statki zostały odholowane ręcznie pod osłonę armat twierdzy. Rano 31 października większość statków osiągnęła w ten sposób bezpieczeństwo. W tym samym czasie zaczął wiać silny wiatr południowy. Duńczycy złagodzili żagle, a niektóre szwedzkie statki zostały zmuszone do ucieczki na północ do cieśniny. Kapitan Speck na szwedzkim Amarancie zwrócił się przeciwko wrogowi; z jego 36 armatami udało mu się opóźnić duńskie okręty Hannibal i Graa Ulff łącznie 86 armatami. Zakotwiczony w Landskronie szwedzki miecz osiadł na mieliźnie. Statek przewrócił się i zatonął pełen chorych i rannych, z których wielu utonęło.
Legenda: W kartuszu tytułowym i na S nad ramką
Kartusz: Na N tytułowy ozdobiony laurami, bukietami i muszlami, na S z częścią legendy ozdobiony aniołami z trąbami laurami i herbem Szwecji
Ramka: Wałek gruby z barokowym zdobieniem
Sygnatura: brak
Format: 285×385
Nr katalogu CRP: No-77-XXXX-1
ⓒ Piotr Maria Mojski (B. de Weydenthal)