61. Conflictus prope DIRSCHAVIAM ¦ bi Ser. Princeps Dn. Adolphus Ioannes, Serenis ¦ Regis frater vnicus, Exercituum Generalißimus ¦ Gubernator Prufia &c. totum Dan-tis ¦ canorum equitatum,vt et Desultores, et sedecim Centurias ¦ peditum, in fugam conjecit, non paucis eorum tru:¦cidatis et captis, feptem insuper tormentis æncis ¦ in prædam cefsis.d.23 Augusti A: 1657. A.Equitatus Dantiscanus qui primum ordines cohortium ¦ Brandenburgicarum sub ductu Dn. Iosia Com Waldrecii ¦ ruperat, sed à Succis repulsus in fugam agebatur ¦ B. Trib. Walradt qui tribus Succorum. cohortibus subsidio Brandenburgicis veniens Gedanenses ¦ reprefit et fuga-vit. C. Legio Pratoria Dn. Generalis ¦ sub Trib. Andrea peditatum hostilem persequens ¦ D.peditat Suecorum hostem persequens.
Plan bitwy pod Tczewem
Miedzioryt czarno-biały
No: 61
Plan bitwy pod Tczewem. Plan bitwy pod Tczewem, stoczonej 23 sierpnia (2 września) 1657 r., pomiędzy gdańszczanami a Szwedami pod dowództwem księcia Adolfa Jana. Miasto Tczew nad Wisłą posiada częściowo system obronny stary (pionowe mury, zrujnowane, baszty, bramy), częściowo nowoczesne bastiony. Most pontonowy na W umocniony przyczółkiem, w rękach Szwedów. Kartusz bardzo ozdobny z herbem i koroną na SE sztafaż w pejzażu. Idący przed królem Stenbock zajął 19 listopada Czerwińsk, po czym połączył się z maszerującą od północy grupą Horna. Po połączeniu Stenbock zajął Brodnicę, a 2 grudnia Toruń, gdzie wkrótce dołączył do niego Karol Gustaw. W tym czasie w okolicach Kwidzyna, Iławy i Pasłęka koncentrowały się wojska elektora Fryderyka Wilhelma. Karol Gustaw postanowił ruszyć w sam ich środek, podczas gdy Stenbock skierował się na Grudziądz, skąd potem poszedł na Elbląg. Od wschodu w kierunku Prus od kilkunastu dni maszerowała armia inflancka. Koncentryczne uderzenie trzech armii szwedzkich na Prusy doprowadziło do uzyskania przez Szwedów ogromnej przewagi liczebnej. Elbląg padł 22 grudnia, a 3 stycznia 1656 roku Tczew, Gniew i Starogard (którego załoga zdążyła się ewakuować). Główne siły szwedzkie uderzyły następnie na Królewiec i gdy zbliżyły się do miasta na odległość 25 km, Fryderyk Wilhelm podjął rokowania. Ostatecznie elektor zawarł 17 stycznia w Królewcu układ ze Szwedami, na mocy którego przeszedł na stronę Szwedów i uznał się lennikiem Karola Gustawa. W zamian za to Fryderyk Wilhelm miał otrzymać Warmię. Wkrótce po podpisaniu umowy władca Brandenburgii spotkał się uroczyście w Bartoszycach ze swym nowym zwierzchnikiem lennym królem Szwecji Karolem Gustawem. W tym momencie w Prusach pozostały już tylko trzy punkty oporu – obok Gdańska były to: Malbork i Puck. Opór tych twierdz mógł doprowadzić do przewlekania się wojny na północy, i to w czasie, gdy reszta kraju zaczęła stawiać coraz większy opór, zagrażając szwedzkiemu panowaniu. Gdy wojska polskie wyzwalały Pomorze, wielkopolskie pospolite ruszenie w myśl ustalonych w Lublinie planów zaatakowało Nową Marchię, odpowiadając tym samym na niedawne i nieudane uderzenie sił elektorskich na Wielkopolskę. Król planował teraz uderzenie na Tczew i Grudziądz, jednak wygłodzeni żołnierze zbuntowali się, żądając wypłaty zaległego żołdu. Stojące pod Gdańskiem w bezczynności wojska koronne z powodu braków pożywienia zaczęły grabić okolice. Trudności zaopatrzeniowe skłoniły wreszcie Jana Kazimierza, by odesłać jazdę na leże zimowe do Wielkopolski. Jan Kazimierz pozostał pod Gdańskiem z samą piechotą, która zajęła kwatery na zimę. Jan Adolf, który obawiał się, że wojska gdańskie, wykorzystując jego nieobecność, uderzą na słabo bronione Żuławy, zawrócił do Malborka. W czasie powrotnego marszu zdobył z zaskoczenia Tczew. Na ziemiach elektorskich został osamotniony Wirtz.
Legenda: W kartuszu tytułowym
Kartusz: Na W wyjątkowo ozdobny kartusz tytułowy z herbem rodów szwedzkich i niemieckich
Ramka: Wałek ozdobny
Sygnatura: brak
Format: 285×340
Nr katalogu CRP: No-61-3141-01088-38506
ⓒ Piotr Maria Mojski (B. de Weydenthal)