47-Sa. Oppidum et Caftrum Pinfchou ¦…

Miedzioryt kolorowany

No: 47 (S)

Widok miasta Pińczów, południowa część sztychu nr 47. W XII wieku na terenie obecnego Pińczowa znajdował się kamieniołom. Górnicy pracujący przy kamieniołomie prawdopodobnie rezydowali w grodzie, który został zniszczony w 1241 r. podczas najazdu mongolskiego na Polskę. W pierwszej połowie XIV wieku w miejscu dawnego grodu wzniesiono gotycki zamek. U podnóża zamku pojawiła się osada, początkowo nazywana Piedziców, Pandziczów i (1470) Piandzyczów. Nazwa Pińczów używana jest od XVI wieku i nie wiadomo, kto był pierwszym właścicielem osady. W 1424 r. należał do możnego rodu Oleśnickich, który zbudował tu swoją rezydencję i ufundował opactwo paulinów (1449). 21 września 1428 r. w Lublinie król Władysław II Jagiełło nadał Pińczowowi prawa miejskie. W połowie XVI w. Pińczów stał się jednym z głównych ośrodków reformacji protestanckiej w Małopolsce. Kalwiński szlachcic Mikołaj Oleśnicki wypędził w 1550 r. katolickich mnichów pińczowskich za namową byłego włoskiego księdza Francesco Stancaro, tworząc ośrodek kalwiński, w którym w latach 1550–1563 odbywały się synody pińczowskie. Pińczów bywa nazywany sarmackimi Atenami ze względu na związek z założoną przez Francesco Lismanino Akademią Kalwińską, do której zapraszano m.in. francuskiego gramatyka Pierre’a Statoriusa. W mieście trwała sześcioletnia praca 1558–1563 dla tłumaczy Biblii Brzeskiej, dlatego też bywa nazywana Biblią Pińczowską. W 1586 r. miasto nabył biskup krakowski Piotr Myszkowski, który zainicjował program kontrreformacji. Do Pińczowa wrócili Paulini, a pod koniec XVI wieku Myszkowscy odrestaurowali zamek, zamieniając go na swoją rezydencję. W 1592 r. Zygmunt Myszkowski założył miasto Mirów, które w 1612 r. zostało wchłonięte przez Pińczów. Miasto posiadało mur obronny z czterema bramami oraz szereg zagranicznych rzemieślników z Włoch, Szkocji, Niemiec i Francji. W 1657 r. Pińczów został zniszczony przez żołnierzy szwedzkich (zob. Potop), a w czasie Wielkiej Wojny Północnej miasto ponownie zajęli Szwedzi; Po bitwie pod Kliszowem przez jakiś czas przebywał tu król szwedzki Karol XII. Pod koniec XVIII w. Pińczów został zakupiony przez ród Wielopolskich, a po rozbiorach został wcielony do cesarstwa habsburskiego (1795). W 1815 r. Pińczów znalazł się w kontrolowanej przez Rosję Kongresówce. W latach 20. XIX w. miasto liczyło około 4000 mieszkańców, a w 1867 r. Rosjanie utworzyli powiat pińczowski. W II RP Pińczów należał do województwa kieleckiego. Na początku lat dwudziestych w mieście mieścił się 2. Pułk Piechoty Legionów, który później został przeniesiony do Sandomierza. Pińczów został zniszczony przez Niemców we wrześniu 1939 r. podczas najazdu na Polskę, a prawie wszyscy Żydzi, którzy stanowili około 70% mieszkańców miasta, zostali zabici lub wysłani do obozów zagłady. Większość pińczowskich Żydów została zamordowana w obozie zagłady Treblinka. Zniszczony został również cmentarz żydowski. Część pińczowskich Żydów przeżyła Zagładę, ukrywając się w okolicznych lasach. Niektóre, choć nieliczne, były ukrywane przez polskich rolników do końca wojny. Rzeczpospolita Pińczowska była krótkotrwałym powstaniem polskim, które wybuchło w lipcu – sierpniu 1944 r. Jednostki Armii Krajowej i innych organizacji podziemnych zdołały zepchnąć Niemców z obszaru około 1000 km², który rozciągał się od Pińczowa do Działoszyc, a z Nowego Korczyna do Nowego Brzeska. Ruch oporu był tutaj bardzo aktywny; doszło do dwóch ataków na miejscowe więzienie gestapo, w których uwolniono setki Polaków. Do atrakcji miasta należy XVIII-wieczny pałac Wielkopolskich, kilka kościołów i klasztorów (niektóre z XV wieku), renesansowa kaplica św. Anny, niedawno odrestaurowana synagoga oraz ruiny XIII-wiecznego zamku. Zespół dawnego klasztoru paulinów, ufundowany w 1449 r. przez kardynała Zbigniewa Oleśnickiego, znajduje się na pińczowskim rynku. Obecnie mieści się w nim muzeum regionalne, dom kultury i kino. W pińczowskiej powiecie mirowskim znajdował się również klasztor franciszkanów, ufundowany w 1587 r. przez biskupa Piotra Myszkowskiego. W Mirowie znajduje się dom, w którym niegdyś mieściła się drukarnia kalwińska. Obecnie mieści się tu oddział Archiwum Państwowego.

Legenda: brak
Kartusz: Dwa kartusze tytułowe ozdobione laurami i sztandarami
Ramka: Wałek ozdobny
Sygnatura: brak
Format: 143×340

Nr katalogu CRP: No-47-3131-5

ⓒ Piotr Maria Mojski (B. de Weydenthal)