42. Prælium ad Warsanam dies Tertius…

A.Dispositio Exercitus fúecici in tresfrontes,úti is per ¦ noctem inter ig et 20 July in Campo paratus conftitit. ¦ B. Orta luce statim Rex legiones contraxit,et aciem ftruxit eodem ¦ fere modo uti priore die, nisi quod nonnihil peditum in cornibil disponeretir ¦ C. Suecica caterva, quarum aliquae interim interdúos exercitus Sub Caftris ¦ et munitionibus hoftium pugnam conseruerunt. ¦ D.Exercitu in ordine digefto Rex Sparrium Brandeburgicum reitormentoricæ ¦ præfecti Summumet Supremum Vicarium Com: Iacobum Gardumcum i200 ¦ Selectis peditibus et duabus peditum phalangibir una cum 300 equitibus Sub Gallo ¦ tribuno, Silva pragenfi immisit,in qua totus hoftium peditatis munimentis raptim ¦ excitatis conftiterat,é qua Suecicus exercitus machinis et tubis valde infeftabatur; Ubi ¦ feliciter et citra magnum damnum Sylva expugnata fuit, ac hoftis plane inde eiectis ¦ retro elatiora loca in campum verfus Pragam et Viftulam fe fubduxit. ¦ E.Poft Sylvam occupatam Rex tribunum Iacobum Ioannem Taubium cum Cohorti ¦ prætoria et alijs Turmis per elatiora campi progredi lufsit, qui hoftium Timnas ibi ¦ ratoria et alijs Turmis per elatiora campi progredi lufit, qui hoftium Timnas ibi Consistentes loco pepulit, ut et hæ ad Viftulam fe reciperunt. ¦ Rexinde una cum Duce Adolpho Ioanne afrúmta prima acie feniftri Cornú Superato ¦ elatiore loco E. invadebat hoftilem exercitum, qui apud ¦ F. in acie Conftiterat, ita ¦ út hic ftatu dimoveri etin duas partes dividi micipere.Unde urgente Rege Idem ¦ cogebatur campo cedere et turbatis ordinibus adutrum latus serecipere, ¦ relictis multis coesis, captivisqz, cum Signis & tijmpanis ¦ G.Interim peditatus Polonicus ipseq, Polonice Rexid Spaty nanciscebatur ¦ ut Vistula Superato Varfoviam infugeret, ponte poft Je incenso ¦ H. Cum inde Pulobinciis Polonicis Dux cúm 2000 circiter adfiniftram tende:¦retut per Sylvam Biallalenkenfem evaderet, Rex Electorem et Wrangelum cum ¦ primaet Secunda acie dextri Cornue latere iftis inmisit; qui magnam partem caesi, ¦ reliqui in paludem compulsa fclopetaris fere globis trajecti Sunt. Tertia autem ¦ Electoralium acies apud peditatum iuxta vicum Brúdnam confitebat ¦ bbservatura nequis à tergo ingrueret. a ¦ I. Eodem fere momento 18000 Tartarorum á Polonico exercitu Separati circa fijlvam ¦ Pragensem magno impetu ruebant, apud vicum Brúdnam per anguftias via crasmi. ¦ Inhos Rex Palatinum Philippum Sulzbacensem cum Secunda acie et parte tertiæ ¦ Jenistri Corni immisit, qui eos profligavit, multis millibus cæsis. ¦ K. Inter hæc caftella Polonorum cum machinis et fignis deferebantur ¦ L.Henricus Hornis autem cum reliquis é tertia acie et parte peditatus in celfiorem locum progredie batur tegendo Regis tergo. ¦ M. Inde Rex ipse cum prima acie et parte ter tice in reliquum Polonorum exercitum ¦ qui interea inter Viftulam et Sylvam Pragensem, etsifat Confusis ordinibus commodo tamen loco conftiterat, impetum dabat, eumq, plane fundebat ¦ ut qua quisq posset fugam arri peret, quorum et terga immissæs Sueciorum ¦ catervæ cædebant, relictis penes Regem gloria victoria, machinis ¦ impedimentis, Signis, et multis Servitiorum millibus ¦ Dahlbergh ad da Vivum Delineavit

Miedzioryt czarno-biały

No: 42

Bitwa pod Warszawą, trzeci dzień 20 (30) lipca 1656 r. Rycina obrazuje działania wojenne, prowadzone na rozległym terenie równiny nad Wisłą, wokół osiedla Praga. Na pierwszym planie delegacja Warszawy składa Karolowi Gustawowi klucze miejskie jako symbol kapitulacji. Karol Gustaw w postawie protektora i władcy pod prowizorycznym baldachimem w otoczeniu generalicji i gwardii przybocznej. Nieco z lewej znaki, sztandary polskie, konie husarskie, służba. Do tej części przytyka kartusz ogromnych rozmiarów, zawierający opis ważniejszych wydarzeń trzeciego dnia bitwy. U góry kartusza portret Karola Gustawa, który wieńczą figuralne symbole sławy. Pod portretem cyfra królewska, jaką nosiła gwardia królewska na pelerynach. W części środkowej – liczne przedstawienia działań wojennych w topografii terenu. Na Wiśle statki i barki rzeczne oraz płonący most pontonowy. Na N pod ramką panorama miasta Warszawa. Znaki polskie, oręż i konie w rękach Szwedów. I tu zalety rysu Realia Dahlbergha godne ręki Holendrów. Skrzydła husarskie są, jak widzimy, osadzone w tulejach przy siodle, bogate rzędy końskie, pod siodłami tyftyki, grzywy i ogony końskie trefione. Z lewej, dwa konie jazdy pancernej (kołczan, kałkan), środkiem husarskie. Dostrzegamy też broń typowo polską, nie znaną Szwedom, koncerz i czekan. Polskie konie bojowe, Sztych przedstawia polskie konie bojowe jazdy pancernej w rękach Szwedów. Powiększenie fragmentu daje nam wyraźniejszy obraz realiów. Konie są niezbyt rosłe, o suchych niewielkich łbach i szczupłych, sprężystych nogach. Wskazuje to na krew wschodnią i południową arabską. Bogate rzędy, pod siodłami cenne tyftyki, ozdobne łubie (kołczany) ze strzałami. Szabla, łuk, pistolety, kałkan pełne uzbrojenie jazdy pancernej i lekkiej. Do obozu szwedzkiego należą widoczne kosmate psy, z których jeden oszczekuje strojnego, barwnego rumaka. Trzeci dzień. Ostatecznie trzeciego dnia wojska polsko-litewskie zostały pokonane. Feldmarszałek von Sparr rozpoczął godzinny ostrzał artyleryjski i poprowadził pikinierów do ataku na już wtedy zdemoralizowane i zdezorganizowane oddziały polsko-litewskie. w. Fryderyk Wilhelm rozpoczął szarżę kawalerii na prawą flankę Polaków i wdarł się głęboko w ich linie. Przełom ten spowodował rozwiązanie Wojska Polskiego. Jan II Kazimierz zorientował się, że bitwa jest dla niego przegrana, wycofał swoją piechotę przez jedyny wówczas most na Wiśle, a następnie go podpalił. Na brzegu warszawskim resztki piechoty polskiej zostały rozpierzchnięte na wiatr, na brzegu praskim kawaleria wycofywała się wzdłuż Wisły na północ i południe. Jan Kazimierz uciekł do Lublina. Szwedzi i Brandenburczycy przeszli przez mostek okrętowy i mogli bez przeszkód wjechać do Warszawy.

Legenda: W dużym kartuszu na SW
Kartusz: Na SW bogato zdobiony U góry kartusza portret Karola Gustawa, który wieńczą figuralne symbole sławy. Pod portretem cyfra królewska, jaką nosiła gwardia królewska na pelerynach. Na S herb Szwecji trzymany przez dwa lwy na tle zbroi i sztandarów
Ramka: Wałek ozdobny, Na N tytuł główny na szarfie
Sygnatura: W kartuszu tytułowym: Erich Iönson Dahlbergh ad Vivum Delineavit, Na SW poza ramką: Willem Swide sculp Holmiæ 1696
Format: 285×340

Nr katalogu CRP: No-42-3127-1

ⓒ Piotr Maria Mojski (B. de Weydenthal)