41c. Prælium ad Warsawiam dies Secundus.…

W kartuszu na NW:

PRELII ad WARSAVIAM ¦ dies Secundus, qui erat 19 Iúl: A:1656 ¦ A. Exercit, Brandenburgicus primo mane per Silvam Bia: ¦ lalenkensem procædens. ¦ B. idem, locum capiens aciema formans, ducib, et instructoribus Electore ¦ Brandenburgico et Marfchallo Wrangelio. ¦ C. Peditatur Suecicus terga Brandebúrgicorum muniens. ¦ D.Tormenta Suecica, quibus Caftra et agmina hoftilia infertabantur. ¦ E. tres túrma Suecica, Sil: Generalifsimi, Ostrogothica, et Karbergica, tormenta ¦ et peditatum túiture. ¦ F. Equitatus Suecicis post peditatum colocatius. ¦ G. Regina Polonice ex altra Vistile parte dúob, tormenti Suecicúm equitatum impetens ¦ H.Agmina quedam Suecorum et Brandenburgicorúm Polonis velitantia. ¦ I. artarorum 6000, exercitum Brandenburgicum per Sylvam Biallalenkenjem prætegresse, ut Suecorum ¦ Exercitumad F. inopinato adorirentur, a Rege Suecia,qui Subsidys aderat,reprimuntur et cæduntur. ¦ K. Iidem Tartari in recepti, latúr Exercitus Brandeburgici impetentes, indeq Similter ¦ repuls, incense Silva per paludes dilabuntur. ¦ L. minimene hofilia in locis editiorib, unde tormentis frequenter agebant. ¦ M. Pars exercitis Polonici, circa meridiem Exercitum Brandeburgicum aggredi inftituens, aciem for:¦mat. Cui R.M:”Juccio peditesi ad. N. equitacio ad O. per Sylvam Biallalenkenfem promoti, aciem ¦ ad P. celeriter opporit, dextra Electorirelict et Gen. Excubiar: prajecto Byloucum duab, Legio ¦ mbus ad Q. confistere ifsont hoftem observaret, donec Princeps Palatinus Sultzbacensis subsidia adduceret. ¦ R. Exercit, Sueco Brandeburgicis, collocatis in fronte tormentis, sese movens ea ratione, út dextra ala proceden ¦ Jtem, Sinistra tormentorum explefione tutaretur, idemq ageret dextra dúm Siniftra procederet, ¦ tandemq, coeuntes lunatam aciem componerent ad S. ¦  T. Legio Regin: Palon: 2000 Hifaris conftans una cum 4000 quartiani ab utroq, latere, magno impetude ¦ loci editoribus in Sinistram alam delata,quam Brandeburgicam efse existimavit, a Rege Suecia itare ¦ primebatur, út pauci evaderent. Idem Rex, advolantibgé Sylva 6000 tartaris a terga Suecorum. ¦ V. invadere,rúbridiariumq, militem disturbare conantibs, mox occurrens prope pagim Brúdna, cúm ¦ Legionib, pretoria, megapolitana et Sadoucica, ut et pedite Brandenburgico pratoriano, itarem gessit, ¦ út milli hoftium caderent, milli in paludes. sere conijcerent pauci vero salvi redirent Subyt ¦ autem Rex hic loci magnum vitae periculum, dim a Septem tartaris, qui infestis Sarifsis simit ¦ eum adoriebantur, circumspectus, duos Sclopetorum ictib, proftravit, terty autem haftam gla:¦dio suo ita Summovit elirit, ut hafte cispir terram feriret accúrcentib, interea ¦ Trawenfeldio alyse, ad necem quatuor reliquorúm ¦ W. ioooo Tartari non longe a Silva pragensi erumpenter in alam regiam, ita aRege, ¦ qui et ipre cum cohortib, quibusdam aderat, exipiuntur, ut relicti armis ¦ Signing, militarib,, magno quoq suorum número, inter quos bini Mürfæ, ¦ poft colles se reciper recogerentur. ¦ X.Hoftium equitat, per turmas: vulgo poviatas: diftributus. ¦ Y.Hoftium peditatis in Cohortes divisis Verpera ingruente, Exer:¦citur Regis triangulari acie formata, triplicem frontem hofti ¦ oppofuit, noctemg Sub armis egit. ¦ Erich Iönson Dahlbergh ad Vivum Delineavit

Na S zintegrowane w ramce:

Ala Regia

1.Defultor. Princip. Sultzbach: ¦ 2. Pretoria Rege. ¦ 3.Pretoria Regina. ¦ 4. Dalandi Sub Trib. Planting. ¦ 5. Smaland. ¦ 6. Oftrogothi. ¦ 7. Prince Adolph. ¦ 8. Trib: Tauben. ¦ 9. Comesa Waldek. ¦ 10. Radzivil. ¦ 11. fab: B. Finnoner. ¦ 12. Comes Wittenbergs. ¦ 13. Marchio Badensis. ¦ 14. Trib: Sinkler. ¦ 15. Trib: Hammar/child. ¦ 16. Trib: Aschenberg. ¦ 17. Trib: Breitlach. ¦ 18. Baro Horn. ¦ 19. Comes Konigsmark. ¦ 20. Ykskull. ¦ 21. Roofe. ¦ 22 Sadowskj.

Peditatus.

23. Sudermanni. ¦ 24.Westrogothi. ¦ 25.Smalandi. ¦ 26. Uplandi. ¦ 27. Praætoria Elector. ¦ 28 Trib: Narn. ¦ 29. Helfing ¦ 30 rib: Golz. ¦ 31. Iorias Comes à Waldek. ¦ 32. Trib: Syburg. ¦ 33. Sparr.

Ala Electoral.

34. Gen: Excub: Kannenberg. ¦ 35. Gen:et Com. à Waldek. ¦ 36. Prætoria Elector: ¦ 37. Defultores Gen: A Waldek. ¦ 38. Gen: Excub: Boddeker. ¦ 39. Trib: Israel. ¦ 40. Campi Marefchall, Wrangelij. ¦ 41. Weftrogoci. ¦ 42. Defultores Trib: anvitz. ¦ 43. Tribe: Brinella. ¦ 44. Tribe: Leschewan. ¦ 45. Trib: Schönek. ¦ 46. Princeps à Weimar. ¦ 47. Tribus. Eller. ¦ 48. Desultores Trib. Kalkstenviolators

Miedzioryt czarno-biały

No: 41

Bitwa pod Warszawą, drugi dzień 19 (29) lipca 1656 r. Znaczna część ryciny przedstawia realistyczny obraz wielkiej bitwy, toczącej się na dużej przestrzeni, od brzegów Wisły po stronie Pragi, osadę Bródno aż po Białołękę. Z obu stron działają wielkie masy wojska trzech rodzajów broni. Dużych rozmiarów kartusz owalny, ozdobiony wieńcem laurowym z herbami, zawiera objaśnienia sytuacyjne i zwięzłą historię bitwy w różnych fazach drugiego dnia. Wstęga umieszczona u dołu podaje poszczególne formacje i nazwiska dowódców szwedzkich i ich sojuszników (elektor brandenburski i Bogusław Radziwiłł). Na pierwszym planie interesujący obraz batalistyczny: starcie jazdy polskiej z rajtarią. Nieco w głębi – osada Bródno, formacje w szyku bojowym, stanowiska dział i płonąca Białołęka. Przy brzegu Wisły – obóz i szyk armii polskiej. Na horyzoncie, za Wisłą, miasto Warszawa. Na SE płonie Białołęka. Na pierwszym planie lekka jazda polska w odwrocie, nawet w odwrocie lekka jazda polska z powodzeniem używa luków. Na lewą flankę napierają Szwedzi. Bitwa pod Warszawą, drugi dzień 19 (29) lipca 1656 r. Drugiego dnia król i Fryderyk Wilhelm osobiście przekonali się, że frontalny atak na polskie reduty nie ma sensu. Podczas tej misji rozpoznawczej zauważyli niewielkie wzgórze obok lasu znanego jako „Colline”. W najwyższym punkcie była na tyle wysoka, że widać było Puszczę Białołęcką. Wzgórze zapewniało również doskonałą pozycję do ustawienia armat. Fryderyk Wilhelm zajął wówczas wzgórze i pod ostrzałem artyleryjskim zabrał stamtąd polskie szańce. Polska kawaleria wciąż atakowała wzgórze, ale Brandenburczycy się utrzymali. W tym czasie Szwedzi, którzy czekali w zaciszu lasu, zostali zaatakowani przez Tatarów, którzy jednak niewiele zrobili ze swoimi strzałami na ostrzał dobrze wyszkolonych Szwedów. W brawurowym manewrze – w tym czasie wojska brandenburskie same stawiły czoła wrogowi – Karl Gustav poprowadził wojska szwedzkie wokół Brandenburczyków, co przeszło niezauważone przez wojska polsko-litewskie. Tak więc około godziny 16:00 pojawili się nagle na prawym skrzydle wojsk polskich. Ta nowa sytuacja sprawiła, że pozycje bojowe Polaków były nie do utrzymania. Kontratak kawalerii polsko-litewskiej nie był na tyle silny, by przebić się przez szwedzkie linie. Wreszcie nieskoordynowane ataki Polaków osłabły i ucichły w nocy, a część wojska była już w biegu.

Legenda: W dużym kartuszu na W i na S zintegrowana w ramce.
Kartusz: Na W bogato zdobiony z 15 herbami regimentów szwedzkich i polskich
Ramka: Wałek ozdobny, Na N tytuł główna na szarfie
Sygnatura: W kartuszu tytułowym: Erich Iönson Dahlbergh ad Vivum Delineavit, Na SW poza ramką: Willem Swide sculp Holmiæ 1696
Format: 285×340

Nr katalogu CRP: No-41-4392-01306-38779

ⓒ Piotr Maria Mojski (B. de Weydenthal)