29. REX SUECIÆ ¦ Missum ab…

29. REX SUECIÆ ¦ Missum ab Imperatore Turcico ¦ Legatum MUSTAPHA HANASSA ¦ AGA ¦ Aude Soldona An. 1656

Audiencja ambasadora Turcji

Miedzioryt czarno-biały

No: 29

No-29-XXXX-b No-29-XXXX-a

Audiencja ambasadora Turcji. Rycina przedstawia Karola X Gustawa udzielającego audiencji ambasadorowi Turcji w Polsce Mustafie Adze w dniu 24 stycznia (3 lutego) 1656 r. w Sztokholmie. To na tej politycznej szachownicy król Karol X umieścił Claesa Rålamba, człowieka dobrze przygotowanego do roli ambasadora. Po ukończeniu szwedzkiego Uniwersytetu w Uppsali studiował na uniwersytecie w Leiden w Holandii, doskonaląc swoje umiejętności językowe, podróżując i ucząc się polityki europejskiej. W 1645, mając niewiele ponad 20 lat, brał udział w negocjacjach, które zakończyły zaangażowanie Danii w wojnę trzydziestoletnią. W późnych latach 20. i wczesnych 30. skoncentrował się na swoich majątkach, założył rodzinę i napisał pierwszy szkic cało-życiowej pracy prawniczej. Kiedy Karol X został koronowany na króla Szwecji w 1654 r., zwerbował Rålamba do służby, a do maja 1656 r. Rålamb pełnił funkcję gubernatora cywilnego polskiego miasta Poznania (dzisiejszego Poznania). Wtedy to Karol wezwał go do swojej kwatery głównej we Frauenburgu w Prusach i tam Rålamb dowiedział się o swojej misji w Turcji. Rålamb miał przekonać wielkiego wezyra, a tym samym sułtana osmańskiego, do zatwierdzenia sojuszu między Szwecją a Transylwanią. Oba kraje w rzeczywistości sprzymierzyły się już wcześniej w 1656 r., ale planowana inwazja Siedmiogrodu na Polskę musiała zostać zatwierdzona przez Turków, aby była uprawniona. Rålamb miał też prosić tureckich kozackich i tatarskich wasali o zaprzestanie walki w obronie polskiego króla. Sten Westerberg, którego biografia Rålamba została opublikowana pod koniec zeszłego roku, skomentował, że „w zamian Rålamb był upoważniony do oferowania absolutnie niczego”. Co gorsza, Rålambowi nakazano nie szukać bezpośredniego sojuszu między Szwecją a Turcją. „Otrzymał w rzeczywistości niemożliwe instrukcje” — zauważył Westerberg. Czy więc działo się więcej? Propozycja Karola na polski tron dla Rakoczego wydaje się sprzeczna, ponieważ polska szlachta zaprosiła Karola na tron, ponieważ należał do gałęzi rodziny, która już rządziła Polską. Być może Karol wykorzystał ambicję Rakoczego, by uzyskać rozpaczliwie potrzebne posiłki, sądząc, że może później odwołać obietnicę bez poważnych konsekwencji. W Stambule ambasadorowie wszystkich głównych krajów europejskich i azjatyckich obserwowali misję Rålamb, o której wiadomości wyciekły, aby sprawdzić, czy te dwa potężne kraje, każdy z rosnącą słabością, będą szukać siły we współpracy. Pomijając podbój Polski i Litwy, nawet pośredni sojusz między Szwecją a Turcją mógłby wzmocnić pozycję każdego z nich w swoim regionie i jako mocarstw europejskich. Mogłoby to również potencjalnie utorować drogę do późniejszego bezpośredniego sojuszu, który mógłby zapobiec konfliktowi, gdyby obaj kiedykolwiek rozdzielili granicę, ponieważ Imperium Osmańskie powoli zbliżało się do Europy Wschodniej. W oczekiwaniu na aprobatę Turcji dla jego działań wojska siedmiogrodzkie Rakoczego wkroczyły do Polski w grudniu 1656 roku. Chociaż jest mało prawdopodobne, by Rakoczego był potajemnie zachęcany przez Szwecję lub Turcję do inwazji bez wyraźnego pozwolenia, Rakoczy w rzeczywistości wspierał interesy wielkiego wezyra Mehmed Köprülü: Usunięcie później Rákóczego z powodu braku uprzedniej zgody dałoby Köprülü możliwość zainstalowania bardziej uległego władcy, gdyby chciał to zrobić. Wiemy o tym wiele, ponieważ Rålamb pozostawił szczegółowy zapis swojej misji. Opatrzona adnotacjami kopia jego osobistego pamiętnika, jego raport dla króla Karola X i inne dokumenty są teraz przechowywane w Kungliga Biblioteket, szwedzkiej bibliotece narodowej, a wcześniej tajne listy i dokumenty dyplomatyczne znajdują się w narodowych archiwach poza Sztokholmem. Być może najbardziej interesujący ze wszystkich jest zapis obrazkowy: 20 dużych obrazów, które mówią nam coś o Turcji osmańskiej w tamtym czasie. Zamówione przez Rålamba, a obecnie w Nordiska Museet w Sztokholmie (Muzeum Nordyckie), przedstawiają procesję na dworze sułtana, która odbyła się po jego osiągnięciu pełnoletności w 1657 roku. Rålamb napisał o procesji, która prawdopodobnie miała miejsce we wrześniu, w swoim raporcie dla Karola: „Jest on wówczas na mocy ich prawa zobowiązany do udania się do Adrianopola [obecnie Edirne], starożytnej siedziby cesarstwa, i podjęcia jakiejś wyprawy”. (Dla marionetkowego sułtana ta wyprawa była najprawdopodobniej doroczną królewską wyprawą myśliwską.) Podróż Rålamba rozpoczęła się jakieś siedem miesięcy wcześniej, 22 lutego 1657 roku. Otworzył raport do Karola, pisząc, że czeka w Szczecinie (Szczecin). , w dzisiejszej Polsce) o dalsze instrukcje, a także odpowiedź na jego prośbę o paszport dyplomatyczny, który zapewniłby bezpieczny przejazd przez nieprzyjazne terytorium Niemiec, Austrii i Węgier. Rålamb zakończył swoje pierwsze zdanie słowami: „Musiałem zostać w Szczecinie z tych i innych powodów najlepiej znanych Waszej Wysokości”. Paszport dyplomatyczny został jednak w tajemniczy sposób opóźniony, prawdopodobnie dlatego, że planował podróżować przez kraje, z którymi walczyły zarówno Szwecja, jak i Turcja podczas wojny trzydziestoletniej; że Austria, Węgry i część Niemiec faworyzowały Polskę przeciwko Szwecji było również czynnikiem.

Legenda:          brak
Kartusz:           Kartusz tytułowy na N ozdobiony wieńcami laurowymi i dwoma archaniołami
Ramka:            Gruby wałek podwójny z muszlami i laurami
Sygnatura:        brak
Format:            285×340

Nr katalogu CRP: No-29-XXXX

ⓒ Piotr Maria Mojski (B. de Weydenthal)

Szukaj