23. Oppidum ¦ NEUMARCK ¦ ad…

Oppidum ¦ et Arx. ¦ GOLLUP ¦ ad fluvium Dreb:¦nitz in Borussia ¦ à Suecis occupatu ¦ 23. novemb. A: 1655

Skala przybliżony 1:1000, podzialka liniowa w kartuszu tytułowym na NW; „Scala 150 pas com”

Miedzioryt czarno-biały

No: 23

Plany fortyfikacyjne Golubia i Neumark w Prusach Zachodnich (Golub-Dobrzyń i Nowe Miasto Lubawskie) miedzioryt otoczony barokową ramą grawerowany przez François de Lépine. François de Lépine. Francuski rysownik i rytownik, syn oficera armii Dominique de Lépine, Sieur de la Pointe. Założył swoją firmę. w Paryżu, a na mapach podpisał się jako Lapointe. Golub-Dobrzyń: plan fortyfikacji z Golubia-Dobrzyna i Nowego Miasta Lubawskiego, miedzioryt z barokową ramą. Golub-Dobrzyń początkowo składał się z dwóch odrębnych miast: Golubiu położonego na północ od Drwęcy na Ziemi Chełmińskiej i Dobrzynia położonego na południe od Drwęcy na Ziemi Dobrzyńskiej. Oba miasta zostały połączone 5 maja 1951 r. Pierwsza wzmianka o wsi Golub (niem. Gollub; łac. villa Golube), zamieszkana przez Polaków, pochodzi z 1258 r.; Ziemia Chełmińska, czyli ziemia chełmińska od 1231 r. znajdowała się w rękach Krzyżaków. Krzyżacy wznieśli zamek (1296–1306) i podnieśli go do rangi miasta. W 1421 r. przywileje miasta potwierdził wielki mistrz Michael Küchmeister von Sternberg. Golub został poważnie zniszczony podczas wojen 1414 i 1422; druga wojna zwana Wojną Gollubską. Miasto zostało włączone do Polski na mocy II pokoju toruńskiego (1466 r.). Szczyt rozkwitu Golubia osiągnięto za panowania króla Zygmunta III Wazy 1611-25. Miasto zostało poważnie zniszczone w czasie wojen polsko-szwedzkich, zwłaszcza w latach 1626-29, 1655 i 1660, a także późniejszej wojny siedmioletniej (1756-63). W czasie I rozbioru Polski w 1772 r. Golub został włączony do Królestwa Prus. W latach 1807-15 należał do Księstwa Warszawskiego. W 1815 r. został przydzielony do Księstwa Poznańskiego, a w 1817 r. włączony do Prus Zachodnich. W 1871 r. został włączony do Rzeszy Niemieckiej i podlegał germanizacji. Według niemieckiego spisu powszechnego z 1890 r. Gollub liczyło 2738 mieszkańców, z czego 1000 (36,5%) stanowili Polacy. W styczniu 1920 r. znalazła się w granicach Polski. W sierpniu 1920 r. na miasto zaatakowała Armia Czerwona. W 1939 został zaanektowany przez hitlerowskie Niemcy i większość mieszkańców została zmuszona do podpisania Volkslisty. Od drugiej połowy XVII w. Dobrzyń (niem. Dobrin an der Drewenz) istniał jako osada na lewym brzegu Drwęcy. W 1684 Zygmunt Działyński nazwał osadę Przedmieściem Golubskim. W 1789 r. hrabia Ignacy Działyński założył miasto Dobrzyń. W 1793 r. po II rozbiorze Polski Dobrzyń został włączony do Królestwa Prus. W latach 1807-15 należał do Księstwa Warszawskiego. W 1815 został włączony do Królestwa Polskiego w unii personalnej z Cesarstwem Rosyjskim. W drugiej połowie XIX w. Królestwo Polskie zostało przyłączone do Rosji i miasto szybko się rozwijało wraz z rosnącą populacją żydowską. Ostatecznie Dobrzyń stał się większy niż Golub. Dobrzyń znalazł się w II RP w 1918 roku po I wojnie światowej. W sierpniu 1920 roku na miasto zaatakowała Armia Czerwona. W 1939 r. został zaanektowany przez hitlerowskie Niemcy, a większość jego mieszkańców wywieziono do nazistowskich obozów koncentracyjnych. Miejscowa inteligencja została wymordowana przez egzekucje. Prawa miejskie Neumark otrzymało w 1325 r. za panowania państwa krzyżackiego w Prusach. W tym czasie rozpoczęto prace budowlane nad bazyliką św. Tomasza Apostoła, a w 1454 r. miasto zostało członkiem Związku Pruskiego. Później należał do autonomicznych Prus Królewskich, które dobrowolnie poddały się zwierzchnictwu Korony Polskiej. Dekretem z 16 marca 1569 na sejmie lubelskim król Zygmunt II August jednostronnie odwołał autonomię Prus Zachodnich pod groźbą surowych kar, dlatego suwerenność króla polskiego w tej części dawnego Zakonu Krzyżackiego od 1569 do 1772 był postrzegany jako obce rządy. W ramach pierwszego rozbioru Polski w 1772 r. do Prus przybyło Neumark. Od 1818 roku Nowe Miasto Lubawskie jest stolicą powiatu Löbau w powiecie Marienwerder w Prusach Zachodnich. Pod koniec XIX w. mieścił się w nim kościół ewangelicko-katolicki, progimnazjum, sąd okręgowy, młyn parowy i handel zbożem. W 1890 r. ma 2723 mieszkańców około 800 zadeklarowało się jako Polacy. 1553 mieszkańców było katolikami, 842 protestantami, a 323 Żydami. Na północ od granic miasta znajdował się klasztor Marii Lonk, znane miejsce pielgrzymek. W 1902 r. Neumark otrzymało stację na linii kolejowej Strasburg – Deutsch Eylau, a w 1910 r. dobudowano linię kolejową Neumark – Zajączkowo. Na początku XX wieku w Neumark znajdował się kościół ewangelicki, katolicki, synagoga, progimnazjum, sąd rejonowy i elektrownia. Po I wojnie światowej miasto musiało zostać przekazane Polsce na mocy postanowień traktatu wersalskiego z 1920 r., mimo niemieckojęzycznej większości, w celu utworzenia polskiego korytarza z całą dzielnicą Löbau. W 1934 r. polski rząd państwowy jednostronnie rozwiązał układ o ochronie mniejszości między głównymi mocarstwami sprzymierzonymi i stowarzyszonymi a Polską, zawarty w Wersalu 28 czerwca 1919 r. Po agresji na Polskę we wrześniu 1939 r. dzielnica została zaanektowana przez Rzeszę Niemiecką. Neumark został przypisany do Rzeszy Gdańsk-Prusy Zachodnie, do której należała do 1945 roku. W czasie okupacji hitlerowskiej w mieście miały miejsce liczne masowe egzekucje obywateli polskich. Szczególnie znana jest egzekucja z 7 grudnia 1939 r. na ulicy Kopernika. Pod koniec II wojny światowej, wiosną 1945 r. region zajęła Armia Czerwona. O ile niemieccy mieszkańcy nie uciekli, zostali następnie wydaleni z Neumarku. Polskie władze w latach 50-rych zmieniły nazwę Neumark na Nowe Miasto Lubawskie

Legenda: brak
Kartusz: Dwa kartusza tytułowe na NW i na NE
Ramka: Wałek ozdobny laurami i liliami
Sygnatura: Na S D Lu P.F.
Format: 285×340

Nr katalogu CRP: No-23-3109-01062-38480

ⓒ Piotr Maria Mojski (B. de Weydenthal)