114b. (A) Situs loci ¦ in quo Sereniß: Princ. Sueciæ General.mus. subito ¦ hosteq: inscio lintribus Vistulam inter Montower ¦ Spitz et paruum Montow trajecit, cohortes Polon. fu:¦gavit, locum stationi opportunum occupavit, fluminiq: ¦ Pontem imposuit d. 4. Aug: Ao. 1658. A. ¦ Locus vbi Sueci primum flumen trajecere. ¦ B. Suecorum impetus. C. Statio eorum prima. ¦ D. Se-cunda et Tertia. E. Suecorum opus.
Widok przeprawy wojsk szwedzkich przez Wisłę na Cyplu Mątowskim w pobliżu miejscowości Piekło
Miedzioryt czarno-biały
No: A
Widok przeprawy wojsk szwedzkich przez Wisłę na Cyplu Mątowskim w pobliżu miejscowości Piekło. Cypel Mątowski (Narożnik Mątowski) zalesiony półwysep położony w widłach Nogatu i Wisły na obszarze Żuław Malborskich. Cypel jest ostatnią pozostałością większego kompleksu leśnego na południowym skraju Żuław. We wrześniu 1626 r. Gustaw II Adolf zbudował na cyplu gwiezdną fortecę i most przez rzekę Wisłę. Fortyfikacja została rozbudowana i wzmocniona w 1627 i 1628, ale w czasie powodzi została uszkodzona w 1629. Udało się ją jednak naprawić. Po rozejmie fortyfikacja musiała popaść w ruinę, ale Gustaw Otto Stenbock zlecił jej naprawę w latach 1655-1657 za pośrednictwem inżyniera A. Loffmana. W sierpniu 1659 r. fortyfikacje zostały ewakuowane i zrównane z ziemią przez Szwedów. W okresie przed XX wiekiem cypel spełniał strategiczną rolę kontrolną nad obszarem ujściowym Wisły (polegającą na kontroli przepływu wód rzeki) i był zaraniem konfliktów między portowymi miastami Gdańsk i Elbląg. Dopiero oddzielenie koryta ujściowego Nogatu od Wisły poprzez wybudowanie węzła hydrologicznego (komorowa śluza wodna) w pobliskiej Białej Górze zdegradowało ostatecznie znaczenie cypla. W okresie od 1920 roku do 1 września 1939 roku Cypel Mątowski znajdował się na obszarze Wolnego Miasta Gdańsk. W roku 1905 w luźno rozrzuconych koloniach mieszkało 171 stałych mieszkańców. Piekło, wieś w Polsce położona w województwie pomorskim, w powiecie sztumskim, w gminie Sztum przy drodze wojewódzkiej nr 605. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa elbląskiego. W sąsiedniej Białej Górze znajduje się śluza rozdzielająca Wisłę i Nogat. Nazwa miejscowości wiąże się najprawdopodobniej z licznymi powodziami występującymi na tym terenie. Inna hipoteza co do pochodzenia nazwy wiąże się z przewożącymi na barkach piasek flisakami, którzy w czasie spławu miejsce to ze względu na trudność przepływu i liczne wiry nazywali piekłem. Pierwsze wzmianki o miejscowości sięgają 1570 roku. Kolejny dokument ukazał się w 1707 roku, który wspominał o istniejącej tu karczmie i określał wielkość wsi. Od 1772 wieś znajdowała się pod administracją zaboru pruskiego, a od 1920 do 1 września 1939 wieś na terytorium Wolnego Miasta Gdańska. Dzięki staraniom miejscowych Polaków 16 lipca 1936 roku rozpoczęto budowę „Domu Polskiego”, w którym miały mieścić się: szkoła, ochronka, mieszkania i kaplica. Uroczyste otwarcie placówki nastąpiło 4 lipca 1937 roku. W latach 1942–1945 niemieckie władze nazistowskie zmieniły nazwę wsi na Nogathaupt. Wiosną 1945 roku miejscowość znalazła się ponownie w Polsce, a w 1964 roku na ścianie szkoły zawieszono tablicę pamiątkową oraz nadano jej imię Jana Hinza, pierwszego dyrektora szkoły, który został zamordowany przez Niemców. Decyzją Rady Miejskiej w Sztumie szkoła została zlikwidowana, a uczniowie od 1 września 2011 r. muszą uczęszczać na zajęcia do oddalonej o 18 km szkoły w Czerninie.
Legenda: W kartuszu tytułowym
Kartusz: Tytułowy na N ozdobiony zwojami
Ramka: Wałek gruby ozdobiony liśćmi laurowymi
Sygnatura: Na SW w treści: „LaP. Sc.”
Format: 285×340
Nr katalogu CRP: No-A-XXXX-1
ⓒ Piotr Maria Mojski (B. de Weydenthal)