14. PRUSSIA ¦ ACCURATE DESCRIPTA ¦…

Skala 1:300000; skala przybliżona, podziałka liniowa: „Milliaria parva, mediocria et magna.”

Miedzioryt kolorowany złota mapa Van Santena, mapa polityczna.

Novus atlas absolutissimus. Das ist generale Welt-Beschreibung… Vol. I-XI. Amstelodami 1647-1657 apud Joannem Janssonium.

Mapa dedykowana Mikołajowi von Bodeck. NICOLAUS von BODECK (Bodecker; 30 VIII 1611 Gdańsk – 21 VII 1676 Gdańsk), był burmistrzem Gdańska. Syn burmistrza Valentina Bodecka i Agathy, córki burmistrza Johanna van der Lindego. Miał młodszego brata Valentina, między innymi ławnika (od 1650) i rajcę (od 1677). W młodości wysłany został do Korony w celu nauki języka polskiego, od maja 1619 uczeń Gimnazjum Akademickiego, następnie studiował na uniwersytetach w Strasburgu (1628) i w Lejdzie (1632). W marcu 1635 został z nominacji króla polskiego Władysława IV członkiem Komisji Okrętów Królewskich, powołanej przez monarchę celem budowy polskiej floty wojennej. Ponieważ władze miasta Gdańska nie chciały obecności tej floty we własnym porcie, obawiając się tak ingerencji władcy w swoje sprawy wewnętrzne, jak i pragnąc zachować pewnego rodzaju neutralność, nie narażającą jednostek gdańskich na reperkusje, dostrzegając ten konflikt interesów rychło poprosił o zwolnienie z tego stanowiska. Od 1637 był ławnikiem, od 1643 rajcą, w 1644 sędzią. Od 1664 (przez 12 lat) był burmistrzem. Urząd pierwszego burmistrza pełnił w 1665, 1669 i 1673, drugiego w 1664, 1668 i 1672, trzeciego w 1667, 1671 i 1675, czwartego w 1666, 1670, 1674 i 1676. W 1661 i 1670 był burgrabią królewskim w Gdańsku. Przynajmniej od 1667 był też zarządcą posiadłości wiejskich miasta na Wyżynie Gdańskiej. W 1660, jeszcze jako rajca, zaangażował się w poprawę stanu sanitarnego miasta. Był jednym z inicjatorów wprowadzonego ostatecznie w 1661 powszechnego podatku od oczyszczania ulic, który nałożono na mieszkańców Głównego Miasta. Osobiście przekonywał gdańszczan do tego projektu, zwracając zwłaszcza uwagę na potrzebę zachowania „ozdoby” miasta, czyli poprawienia jego estetyki, psutej (szczególnie w oczach przybyszów) przez nadmierne zanieczyszczenie ulic. W 1663 i 1664 (już jako burmistrz) zadecydował o wyasygnowaniu z kasy Kamlarii ogromnej kwoty ponad 9 tysięcy grzywien z przeznaczeniem na sprawniejsze usuwanie nieczystości z najbardziej prestiżowej części miasta, zwłaszcza z ciągu ulicznego Długa–Długi Targ. W 1673 był zwolennikiem i inicjatorem zastosowania sankcji wobec kontrowersyjnego luterańskiego pastora Aegidiusa Straucha (pozbawienia stanowiska kaznodziei przy kościele św. Trójcy oraz godności rektora Gimnazjum Akademickiego, także zakazu głoszenia kazań). Naraził się tym wspierającej kaznodzieję opozycji rzemieślniczej, która 4 I 1674 urządziła demonstrację przed jego domem. Pod wpływem tych wydarzeń Aegidius Strauch czasowo został przywrócony na swoje stanowisko. Jesienią 1675 doprowadził jednak do pozbawienia duchownego funkcji i w konsekwencji do opuszczenia Gdańska. Lokował kapitały w zakup posiadłości

ziemskich, przejmując je często w zamian za niespłacone długi. W ten sposób wszedł w posiadanie między innymi w 1658 wsi Lipniki w okolicach Elbląga. Prawdopodobnie tak samo przejął w zarząd kilka wsi w Prusach Książęcych (w pobliżu Pasłęka), należących do pruskiej gałęzi rodziny von Bodeck: około 1658 wszedł w posiadanie wsi Jelonki i Marwica, zaś w 1670 Barzyny i Dziśnitów. Posiadał bogaty księgozbiór odziedziczony w 1634 po rodzicach. 14 VI 1633 poślubił Elisabeth (zm. 25 XI 1643), córkę burmistrza Johanna Rogge, 30 VI 1648 ożenił się z Constantią, córką rajcy (od 1641) Salomona Giese. Z obu małżeństw doczekał się ośmiorga dzieci: z pierwszego synów Ludwiga i Johanna, z drugiego córek Barbary, Concordii, Agathy, Constantii, Adelgundy i Cathariny. Concordia była żoną Johanna Heinricha Giese i następnie burmistrza Andreasa Borckmanna, Agatha od 1679 żoną Daniela Schlieffa, ławnika (od 1666) i rajcy (od 1678), Adelgunde od 1692 była żoną Georga Friedricha Schradera, ławnika (od 1708) i rajcy (od 1716), Constantia była żoną Carla Ehlera, ławnika (od 1681) i rajcy (w 1686), jej synem był burmistrz Carl Gottlieb Ehler. Pochowany 30 VII 1676 w kościele Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny. Dirk Jansz van Santen (1637–1708) był mistrzem ornamentacji lub złocenia (kolorowania) druków, map, atlasów i książek w czasach, gdy druk kolorowy nie był jeszcze możliwy. Van Santen był synem księgarza i wydawcy z Amsterdamu. W latach 1656-1661 pracował jako wydawca, w 1674 roku wymieniany jest jako introligator i kolekcjoner map. W drugiej połowie XVII wieku Holandia była najważniejszym producentem książek, map i druków w Europie i pracy było mnóstwo. Van Santen był jednym z najlepszych w swoim zawodzie i został przyjęty do gildii św. Łukasza w Amsterdamie. Kolorował wszelkiego rodzaju druki, od grafik, map i małych zawiniątek po grube Biblie. Do tego koloru użył cennych barwników, takich jak złoto, srebro, karmin i ultramaryna. Dzieło Van Santena było już znane i poszukiwane za jego życia. Znanych jest ponad trzydziestu kolekcjonerów. Jego najważniejszym klientem był bogaty prawnik katolicki Laurens van der Hem (1621–1678), który zatrudniał Van Santena na stałe od około 1668 do 1678 roku. Ponadto kupiec Dirk van der Hagen (1645-1719) miał swoją bogatą kolekcję rycin i map pokolorowanych przez Van Santena. Nicolaes Witsen (1641–1717), Cornelis Nicolai (1674–1698), Pelgrom Engebrecht (? –1724), Joannes Houbakker (1685–1715) i Adriaan Reland (1676–1718) również wzięli od niego pracę. Raj ziemski, grafika kolorowana przez Dirk Jansz van Santen ok. 1697, w Biblii. To jest gantsche H. Schrifture, Dordrecht 1682. Sprzedawcy byli rzemieślnikami i zwykle pracowali anonimowo, tak jak Van Santen. Jako jedyny wśród swoich kolegów nazwisko Van Santena jest regularnie wymieniane w katalogach aukcyjnych i reklamach, co oznacza, że można mu przypisać około trzydziestu prac. Jego najsłynniejszym dziełem jest Atlas Blaeu – Van der Hem z Österreichische Nationalbibliothek w Wiedniu. Ten kolosalny atlas, składający się z 46 części, został wpisany na Listę światowego dziedzictwa w 2004 roku. Inne ważne prace Van Santena znajdują się w Koninklijke Bibliotheek w Hadze, w Zbiorach Specjalnych Uniwersytetu w Amsterdamie i Muzeum Meermanno w Hadze. W XVIII wieku dzieło Van Santena stało się znane na całym świecie, ale w XIX wieku jego nazwisko zostało zapomniane. Wraz z publikacją austriackiego Karla Ausserera w Atlas Blaeu – Van der Hem w 1929 r. Ponownie zwrócono uwagę na jego pracę.Na SW kartusz (przywilej szlachecki): „Nobiliss.o ft tam prosapia ¦ generis quam meritis in ¦ Patriam honoratiß.o viro ¦ D.o Nicolao von Bodeck ¦ Consuli et Primario Judici in cele:¦ berrimo totius Maris Baltic i Em¦porio, Vrbe Gedanensi: artium lite:¦rarumque fautori benevolentiß.o¦D.D.D. ¦ Joannes Janssonius.” , na S w treści: „Seulpserunt Salomon Rogeri et E.S. Hamers-veldt.„, na N w treści dwie legendy: „Rusnæ fluminis ostiarum nomina„, „Caracterum Hvivs Tabulæ Eplicatio„. Opisane strony świata: Septent., Meridies, Oriens, Occidens. Na odwrocie ołówkiem: „AMSTERDAM ¦ J. JANSSONIUS 1647-1657 ¦ HENNEBERG CASPER ¦ Przeróbka”, „8 Prussia”. Na NE: „23”.

Rzeźba: kopczyki
Osiedla: sygn. kółkowa 12-sto stopniowa
Hydrografia: rzeki, jeziora
Ramka: zwykła
Nazewnictwo: hydrografia, makroregiony, prowincje osiedla
Współrzędne geograficzne: opisane między ramkami co 30′, oznaczone graficznie w ramce wewnętrznej co 2′
Format: r: 377×488, p: 381×494, a: 538×628

Kolekcja: Roman Umiastowski