2. POLONIAE ¦ finitimarumque ¦ locorum…

Skala 1:2600000; skala przybliżona, podziałka liniowa: „Scala Milliarium Germanicorum„.

Miedzioryt współcześnie kolorowany, mapa historyczna

Theatrum Orbis…terrarum. Opu(s) nunc denuo…, apud Aegidium Radæum Gandensem, Antverpiæ 1575″.,

Wydanie atlasu Orteliusza z 1575 lub z 1579 r. (wydanie 5). Wacław Grodziecki, lub Grodecki (ur. ok. 1535 w Grodźcu, zm. 1591) – duchowny katolicki, kanonik wrocławski, ołomuniecki i brneński, kartograf. Wywodził się z rodu Grodzieckich herbu Radwan. Urodził się w Grodźcu na Śląsku Cieszyńskim jako syn Macieja Grodzieckiego z Brodów, starosty cieszyńskiego, i Heleny Starowiejskiej. W latach 1550–1555 studiował w Akademii Krakowskiej matematykę i filozofię. W 1556 r. wyjechał na dalsze studia na uniwersytet do Lipska. Prawdopodobnie w 1558 r. wyjechał do Rzymu, gdzie przebywał już jego brat Jan. W 1561 r. przez Pragę wrócił do Krakowa. Tu w 1564 r. ukończył studia z dyplomem magistra sztuk wyzwolonych. Wkrótce po ukończeniu studiów objął stanowisko kanonika w kapitule wrocławskiej, odstąpione mu przez brata Jana, który przeniósł się na Morawy. Po kilku latach Jan ściągnął brata do Ołomuńca, zabezpieczając mu kanonię w tutejszej kapitule i stanowisko dziekana kolegiaty brneńskiej. W Brnie obaj bracia doprowadzili do utworzenia kolegium jezuickiego. W 1572 r., po objęciu biskupstwa ołomunieckiego, Jan przekazał również Wacławowi funkcje scholastyka ołomunieckiego i prepozyta brneńskiego. W 1574 r. po śmierci brata Wacław zrezygnował z dwóch ostatnich

funkcji, wiążąc się już na stałe z Brnem. Żył skromnie, nie angażując się w rozgrywki kościelnej hierarchii. Podczas pobytu w Lipsku Wacław Grodziecki opracował znaną mapę Polski, wydaną ok. 1562 r. w Bazylei. Mapę wraz z indeksem do niej i rozprawką Melanchtona o pochodzeniu Słowian, Grodziecki dedykował królowi Zygmuntowi Augustowi. W rzeczywistości mapa Grodzieckiego stanowiła pomniejszony i niewiele zmieniony fragment wcześniejszej wielkiej (podziałka ok. 1:1 000 000) mapy Bernarda Wapowskiego, wydrukowanej w 1526 r. w Krakowie w drukarni Unglera. Ponieważ prawie cały nakład map Wapowskiego spłonął w czasie pożaru Krakowa w 1528 r., dzieło Grodzieckiego uchodziło przez długi czas za najlepszą mapę ziem polskich. Była często wznawiana i przerabiana, a swą popularność zawdzięcza m.in. zamieszczeniu jej w atlasie Theatrum Orbis Terrarum Abrahama Orteliusa z 1570 r. W 1570 r. ze swoimi braćmi Janem i Henrykiem dokonał podziału majątku pozostawionego przez ojca. W 1573 r. Henryk sprzedał Grodziec Janowi i Wacławowi. Abraham Ortelius (14 kwietnia 1527 r. – 28 czerwca 1598 r.) Był brabanckim kartografem i geografem, tradycyjnie uznanym za twórcę pierwszego nowoczesnego atlasu, Theatrum Orbis Terrarum (Theatre of the World). Ortelius jest często uważany za jednego z założycieli niderlandzkiej szkoły kartografii i jednej z najbardziej znaczących postaci szkoły w jej złotym wieku (około 1570–70). Publikacja jego atlasu w 1570 roku jest często uważana za oficjalny początek złotej ery kartografii niderlandzkiej. Uważa się również, że jest pierwszą osobą, która propagowała, iż kontynenty były połączone, zanim dryfowały na swoje obecne pozycje. Ortelius urodził się 14 kwietnia 1527 r. W Antwerpii, która była wówczas w Habsburgu w Holandii (dzisiejsza Belgia). Rodzina Orthelliusów pochodziła z Augsburga, wolnego cesarskiego miasta Świętego Cesarstwa Rzymskiego. W 1535 r. Rodzina stała się podejrzana o prote-

stantyzm. Po śmierci ojca Orteliusa jego wujek Jacobus van Meteren powrócił z emigracji religijnej w Anglii, aby zająć opiekować się Orteliusem. Abraham pozostał blisko swojego kuzyna Emanuela van Meterena, który później przeprowadził się do Londynu. W 1575 r. Został mianowany geografem króla Hiszpanii Filipa II na zalecenie Ariasa Montanusa, który poręczył za swoją ortodoksję. Dużo podróżował po Europie i wiadomo, że podróżował przez siedemnaście prowincji; w południowych, zachodnich, północnych i wschodnich Niemczech (np. 1560, 1575–1576); Francja (1559–1560); Anglia i Irlandia (1576); i Włochy (1578, a być może dwa lub trzy razy między 1550 a 1558). Począwszy od grawera map, w 1547 r. Wstąpił do gildii św. Łukasza w Antwerpii jako iluminator map. Uzupełniał swoje przychody z handlu książkami, grafikami i mapami, a jego podróże obejmowały coroczne wizyty na targach książki i druku we Frankfurcie, gdzie spotkał Gerardusa Mercatora w 1554 r. Jednak w 1560 r. Podróżując z Mercatorem do Trewiru, Lotaryngii i Poitiers, jak się wydaje, pociąga go, głównie dzięki wpływom Mercatora, kariera naukowego geografa. Zmarł w Antwerpii. W 1564 roku opublikował swoją pierwszą mapę, Typus Orbis Terrarum, ośmioarkuszową mapę świata, na której zidentyfikował Regio Patalis z Locach jako przedłużenie na północ Terra Australis, sięgające aż do Nowej Gwinei. Ta mapa pojawiła się później w zmniejszonej formie w Terrarum (jedyna zachowana kopia znajduje się teraz w Bibliotece Uniwersyteckiej w Bazylei). Opublikował także dwupłaszczyznową mapę Egiptu w 1565 r., Plan zamku Brittenburg na wybrzeżu Holandii w 1568 r., Ośmioarkuszową mapę Azji w 1567 r. Oraz sześciokartkową mapę Hiszpanii przed pojawieniem się jego atlas. W Anglii do kontaktów Orteliusa należeli William Camden, Richard Hakluyt, Thomas Penny, kontrowersyjny purytański William Charke i Humphrey Llwyd, którzy mieli przyczynić się do opracowania mapy Anglii i Walii w wydanej przez Orteliusza wersji Theatrum z 1573 roku. W 1578 r. Położył podwaliny pod krtometryczne traktowanie starożytnej geografii przez synonimię geograficzną (wydaną przez drukarnię Plantin w Antwerpii i wydaną w rozszerzonej formie jako Thesaurus geographicus w 1587 r. I ponownie rozwiniętą w 1596 r. W tym ostatnim wydaniu Ortelius rozważa możliwość dryfowania kontynentów, hipoteza okazała się słuszna dopiero wieki później). W 1596 r. Otrzymał pozycję z Antwerpii, podobną do tej, którą potem otrzymał Rubens. Jego śmierć 28 czerwca 1598 r. I pochówek w kościele opactwa św. Michała w Antwerpii zostały naznaczone publiczną żałobą. Napis na jego nagrobku brzmi: Quietis cultor sine lite, uxore, prole („służył spokojnie, bez zarzutów, żona i potomstwo”). 20 maja 1570 roku Gilles Coppens de Diest w Antwerpii wydał Theatrum Orbis Terrarum Orteliusa, „pierwszy nowoczesny atlas” (z 53 map). Trzy wydania łacińskie tego (oprócz wydania holenderskiego, francuskiego i niemieckiego) ukazały się przed końcem 1572 r.; ukazało się dwadzieścia pięć wydań przed śmiercią Orteliusa w 1598 r.; a następnie opublikowano kilka innych, ponieważ atlas był poszukiwany aż do około 1612 r. Większość map była co prawda reprodukcjami (lista 87 autorów jest podana w pierwszym Theatrum przez samego Orteliusa, rosnąc do 183 nazwisk w 1601 – łacińska edycja) i występuje wiele rozbieżności w określeniu lub nomenklaturze. Błędy oczywiście są liczne, zarówno w ogólnych koncepcjach, jak i w szczegółach; dlatego Ameryka Południowa jest początkowo bardzo wadliwa, ale poprawiona w wydaniu francuskim z 1587 r. Na odwrocie numer strony:”58„, „POLONIAE ¦ REGNVM” tekst łaciński. Znak wodny – skrzyżowane groty. Opisane strony świata: Septentrio, Meridies, Oriens, Occidens. Nad kartuszem tytułowym przywilej: „Cum privilegio.„. Wschodnia połowa mapy ozdobiona bogato, obrazkowo przedstawioną szatą roślinną. Pod ramką na SE ołówkiem ręcznie: „Ortelius 1570”. Na odwrocie ołówkiem ręcznie: „1579 / Ortelius – Grodecki 42 1/2 x 52 1/2”, na NE: „M(307)”.

Rzeźba: kopczyki, widok
Osiedla: sygnatura nieregularna
Hydrografia: rzeki, jeziora,
Nazewnictwo: hydrografia, góry, państwa, osiedla
Współrzędne geograficzne: opisane między ramkami, co 1°, graficznie oznaczone w ramce wewnętrznej, co 5′.
Ramka: zwykła
Format: r: 372×495, p: 375×501, a: 430×537

Kolekcja: Roman Umiastowski

Nr katalogu CRP: 00024-03413

ⓒ Piotr Maria Mojski (B. de Weydenthal)