93. TABULA NOVA ¦ POLONIÆ ¦…

w kartuszu skalowym:

Impreßa in ædibus ¦ Nicolaij Iohannis ¦ Vißcher.

Skala 1:800000; skala przybliżona, podziałka liniowa: „SCALA MILLIARIUM ¦ Milliaria Germanica quorum 15. uni gradui respondent„.

Miedzioryt czarno-biały, mapa ogólnogeograficzna.

Atlas Minor sive totius Orbis Terrarum contracta delineatio ex conatibus Nicolai Visscher... Vol. I-IV. Amstelaedami (1620-1699?) apud Nicolaum Visscher.

Przeróbka mapy Mikolaja Piscatora Visschera, zamieszczona w atlasie wydanym przez jego wnuka. W miejsce portretów Zygmunta Augusta i Henryka Walezego pojawiają się portrety Władysława IV i Jana Kazimierza. Abraham Goos był holenderskim kartografem, wydawcą i grawerem. Stworzył globusy, mapy Ameryki Północnej, obszerną mapę europejskich wybrzeży i pierwszą drukowaną mapę Ziemi Świętej w języku hebrajskim. Abraham Goos był synem Pietera Goosa, szlifierza diamentów i Margriete van den Keere. W 1614 roku poślubił Stijntgena Theunisdr de Ram („Stijntje Teunis”) w Haarlemie. Mieszkał na Nieuwendijk w Amsterdamie, a przed 1615 r. Przeniósł się na Kalverstraat, w „’t Vergulde Caertboeck”. Jego pierwszym nauczycielem był Jodocus Hondius (1563–1612) (jego kuzyn z małżeństwa), według notatki Goosa z 1616 r. Po śmierci Hondiusa jego zięć Jan Janssonius przejął firmę Hondiusa i kontynuował współpracę z Goos. Jedną ze specjalności Hondiusa była produkcja globusów, a Goos i Janssonius kontynuowali to, regularnie modyfikując je w miarę udostępniania większej ilości informacji geograficznych. Wraz ze swoim kuzynem Pieter van den Keere (po łacinie Petrus Kaerius; matką Goosa była siostra van den Keere), Goos wyrył w 1614 roku globus Petrus Plancius. Goos staje się specjalistą w grawerowaniu i jest znany ze swojej dokładności. W 1616 r. Opublikował Nieuw Nederlandtsch Caertboeck, atlas siedemnastu prowincji na 23 mapach i jeden z pierwszych atlasów Holandii; Goos zadbał o mapy. Otrzymuje 120 guldenów od Stanów Generalnych Holandii. Został ponownie opublikowany w 1625 roku. Janssonius i Goos współpracują aż do śmierci tego ostatniego. W 1619 r. Janssonius drukuje w Amsterdamie Novus tabularum geographicarum Belgicae liber Goosa, a Goos graweruje siedem map do atlasu Niemiec Janssoniusa. W 1620 roku Goos wygrawerował mapę wybrzeży Europy, z osobną mapą z częściami Grenlandii, Spitsbergenu i Nova Zembla (mapy zostały narysowane przez Harmena i Martena Jansza). Rok później Janssonius tworzy globus wykonany przez Goosa i tego samego roku publikuje zrobioną przez Goos mapę Siedemnastu Prowincji w Belgii Sive Inferior Germania post omnes in hac forma, exactissime descripta, w oparciu o mapę z 1608 roku autorstwa Willema. Blaeu. Mapa jest wyjątkowa, ponieważ diecezja Liège została celowo pominięta, ponieważ nie należała do Siedemnastu Prowincji. Wskazuje również na osuszanie jezior, które utworzyłyby trzy poldery: Beemster, Purmer i Zijpe- en Hazepolder , w późniejszym wydaniu opublikowanym przez Janssonius, niektóre z tych jezior zostały zasypane działkami. Wraz z Jakubem ben Abrahamem Zaddiqem wydrukował w latach 1620/21 tak zwaną pierwszą mapę Ziemi Świętej w języku hebrajskim. Uważano, że żydowski grawer w Amsterdamie o imieniu Abraham B. Jacob był pierwszym, który to zrobił w 1695 r. Mapa jest cytowana jako przykład „żydowskich autorów tworzących artystyczne mapy w ramach ich spotkania ze społeczeństwem chrześcijańskim ”. (Wcześniejszą, znacznie bardziej schematyczną mapą nie narysowaną w skali jest drzeworyt z Mantui, z lat 60. XVI wieku, z hebrajskimi oznaczeniami). Innym pierwszym jest jego mapa Ameryki Północnej z 1624 roku, opublikowana w Amsterdamie; jest to „pierwsza duża mapa przedstawiająca Kalifornię jako odrębną wyspę” (chociaż nie wspomina się w niej o „Kalifornii”). Jest to pierwsza nazwa rzeki Hudson, wśród innych punktów orientacyjnych. To, czy rzeczywiście poprzedza mapę Henry’ego Briggsa, opublikowaną w 1625 roku w Londynie, jest kwestią sporną; argumentowano (na podstawie notatki z 1622 r., w której stwierdzono, że Kalifornia jest wyspą), że Briggs wysłał szkic mapy do swojego wydawcy w Amsterdamie, co z kolei miało wpływ na Goos. Jego mapy są publikowane w różnych wydaniach atlasu (folio) Gerarda Mercatora 1595 (folio) w wersji Atlas, począwszy od 1628 r. (Jodocus Hondius nabył miedziane płyty od syna Mercatora w 1604 r.). Data jego śmierci nie jest znana, choć prawdopodobnie przypadała ona przed 1643 r. Miał co najmniej dwóch synów, Pietera Goosa (1616–1675) i Abrahama Goosa (chrzest w 1621 r.) Oraz córkę Cathalynę (chrzest w 1623 r.). Pieter był także grawerem; w 1643 r. poślubił Susannę de Reyger, a owdowiały, poślubił Geertruyt van Ruyff w 1649 r. Podobnie jak jego ojciec,  grawerował mapy, w tym mapę Spitsbergenu (opublikowaną w 1650 r. przez Cornelisa de Leeuw), a inną w 1662 r. w atlasie zwany De Zee-Atlas ofte Water-weereld. Nicolaes Visscher I (25 stycznia 1618, Amsterdam – pochowany 11 września 1679 w Amsterdamie) był holenderskim grawerem, kartografem i wydawcą. Był synem Claes Janszoon Visscher. Jego syn Nicolaes Visscher II (1649–1702) również pracował z nim i kontynuował rodzinną tradycję tworzenia map po jego śmierci. Claes Janszoon Visscher (1587-19 czerwca 1652) był holenderskim rysownikiem, grafikiem, twórcą map i wydawcą z czasów Złotego Wieku.

Visscher, który urodził się i zmarł w Amsterdamie, był również znany jako Nicolas Joannes Piscator lub Nicolas Joannis Visscher II, ojciec, który żył ok. 1550-1612. Nauczył się sztuki wytrawiania i drukowania od swojego ojca i pomógł rozwinąć rodzinną firmę drukarską i kartograficzną do jednej z największych w jego czasach. To była firma rodzinna; jego syn Nicolaes Visscher I (1618–1679) i wnuk Nicolaes Visscher II (1649–1702) byli również twórcami map w Amsterdamie na Kalverstraat. Nicolaes Visscher II (1649, Amsterdam – 1702, Amsterdam) był holenderskim grawerem, kartografem i wydawca. Był synem Nicolaes Visscher I i wnukiem Claes Janszoon Visscher. Po jego śmierci jego żona Elisabeth kontynuowała rodzinną tradycję tworzenia map i publikowania. Prace, grawerowane tablice, zostały następnie sprzedane Peterowi Schenkowi, który również je przedrukował. Czasy były z Visscherami z innych powodów; z powodu reformacji protestanckiej starsze Biblie z ich „rzymskokatolickimi” ilustracjami były postrzegane jako przestarzałe i apokryficzne, ale aby ożywić nowe Biblie protestanckie dla mniej czytanych duchownych, Visscherowie stworzyli ilustrowane mapy, a nawet krajobrazy miejsc w Biblii. Stało się to bardzo udanym biznesem rodzinnym, współpracującym z wieloma szanowanymi kreślarzami tamtych czasów. W Holandii trwały prace nad nowym tłumaczeniem Biblii i do tego czasu nowe tłumaczenie na język niemiecki dokonane przez Johannesa Piscatora, opublikowane w latach 1602–1604, zostało przetłumaczone na język niderlandzki. Chociaż prawdopodobnie nie jest krewnym, jego tłumaczenie Biblii zostało zaakceptowane przez holenderskiego Staten-General w 1602 roku, co tylko nadało większej rozgłosu i autentyczności imieniu „Fisher”. Znakiem firmowym Visscherów był rybak, od ich nazwiska (stąd łaciński przydomek Piscator). Mały rybak zostałby strategicznie umieszczony gdzieś w pobliżu wody. Jeśli tematem był krajobraz bez strumienia lub stawu, to często można zobaczyć postać spacerującą z wędką. Ich plansze były ponownie używane przez stulecie przez innych drukarzy, którzy nieświadomie kopiowali całe plansze, łącznie z charakterystycznymi rybakami. W ten sposób uważni uczeni są w stanie prześledzić pochodzenie Biblii, map i krajobrazów na podstawie tych znaków. Oprócz Biblii Claes Visscher II zajmował się przede wszystkim wytrawieniem i publikacją krajobrazów, portretów i map. Wytrawił ponad 200 tablic, a jego mapy zawierały wyszukane oryginalne obramowania. Visscher zmarł w 1652 roku. Był wydawcą druków Esaiasa van de Velde i Davida Vinckboonsa, i miał duży wpływ na Roelanta Roghmana i jego siostrę Geertruyd. Visscher zmarł w Amsterdamie w 1679 roku i został pochowany w Nieuwezijds Kapel 11 września tego samego roku, chociaż niektóre źródła podają rok śmierci 1709. Jego grawerowana mapa podwójnej półkuli, Orbis Terrarum Nova et Accuratissima Tabula, powstała w 1658 roku w Amsterdamie. Zawiera również mniejsze północne i południowe projekcje biegunowe. Granicę zdobią sceny mitologiczne, po jednej w każdym rogu, narysowane przez malarza Nicolaes Berchem, przedstawiające Zeusa, Neptuna, Persefonę i Demeter. Spis królów polskich powiększa się o dwie pozycje: „41 Sigismundus II„, „42 Henricus II„. Mapa charakteryzuje się wyjątkowo bogatą ikonografią ramki. Na S pod ramką ołówkiem „N. J Vischer”. Na odwrocie na NE notatka Tomasza Niewodniczanskiego: „Rzadkość ¦ Cenna mapa!” oraz „M brak”, na SE : „37 Vischer 1636 ¦ Polonia”, TN: „Cenna”, na SW: „N. Vischer”. Wariant mapy bez wydrukowanej daty.

Rzeźba: kopczyki
Osiedla: s-st. Sygnatura
Hydrografia: rzeki, jeziora
Siatka: geograficzna
Odwzorowanie: trapezoidalne
Nazewnictwo: regiony, hydrografia, państwa, 2-st. osiedla
Współrzędne geograficzne: opisane wewnątrz przy ramce co 1°, oznaczone graficznie w ramce wewnętrznej co 5′
Ramka: Ramka ozdobna, na N w środku kartusz tytułowy, +2 weduty polskich miast: (duże) „Cracovia”, „Dantzick” na S weduty: „Posna”, „Crossen”, „Sandomiria”, „Breslav”., między wedutami spis 40 królów polskich: „Nomina Quadraginta Regum Poloniae” postacie typowych Polaków: na E „Nobilis Polonus”, „Femina Polona”, „Sponsa Gedanensis”, „Femina Silesiae”., na W „Nobilis Polona”, „Vir Polonus”, „Virgo Gedanensis”, „Sponsa Silesiae”, herby: na E „Insigne Silesiae”, na W „Insigne Poloniae”. Sylwetki Polaków jak na mapie Speede’a, tylko „odbicie lustrzane”. Portrety królów polskich z kolejnymi numerami kontynuacja listy: SW: „Sigismundus III, SE- Stephanus I, Vladislaw IV, NW Ioan Casimirus”.

Fomat: r: 461×523, p(S): 409×528, p(N): 54×525, a: 515×601

Kolekcja: Roman Umiastowski

Nr katalogu CRP: 00022-04667

ⓒ Piotr Maria Mojski (B. de Weydenthal)