46. PRINCIPATUS SLESIAE ¦ OPPAVIENSIS ¦…

Skala 1:147500; skala przybliżona, podziałka liniowa: „Milliaria Silesiaca 1500 Preticarum. vel 11250Ulnar: Siles„, „Milliaria Germanica comuia Quinden : in Gradu„

Miedzioryt kolorowany, mapa przeglądowa.

Atlas Silesiae Id Est Ducatus Silesiae Generaliter Quatuor Mappis Nec Non Specialiter XVI Mappis Tot Principatus Repraesentantibus Geographice Exhibitus. Homann, Johann Baptist; Homann Heirs, Norymberga 1750

Miedzioryt starokolorowy, 55 x 81 cm, format arkusza 58,5 x 84,5 cm. Miedzioryt autorstwa Wielanda i Schubarta przedstawia księstwo Opawa z miastem Opawa, obecnie Okres Opava z miastem Opawa w województwie morawsko-śląskim w Czechach 1938 – 1945 Opawa należała do Kraju Rzeszy Sudeckiej. Mapa wyznacza tereny na północy Stadt Hotzenplotz, na wschodzie Loslau, na południu Gr. Petersdorf, w zachodniej części Schömbergu. Poniżej pozostawiony okazały kartusz tytułowy z bogatą dekoracją figuralną, powyżej lewej objaśnienia i informacje o skali również w kartuszu ozdobnym. Poza obrazem w prawym dolnym rogu wydrukowano numer 7. Za panowania Karola VI inżynier Johann Wolfgang Wieland został przydzielony do pomiarów Śląska. Po jego śmierci w 1736 r. spadkobiercom Homanna w Norymberdze zlecono wydanie najdokładniejszych ówczesnych map Śląska. Atlas składa się z 4 map poglądowych z wygrawerowanym tekstem na marginesie oraz 16 map szczegółowych w dużej skali z ozdobnymi kartuszami. Mapy datowane są głównie na 1736, niektóre na 1746. Atlas Śląska zawierał 16 map poszczególnych księstw (w skalach 1:93 000 – 1:201 000), 4 mapy czytelne (1:577000 – 1:870000) oraz dodatkowo mapę Kłodzka, przyłączonego w 1742 r. do Śląska (tzw. mapa powstała na podstawie mapowania Czech Müllera). Terytoria naszego państwa odnoszą się z powyższych arkuszy do map Cieszyna (1: 116 000), Opawy (1: 147 500), Krnova (1: 94 000) i Niska (1: 154 000 – oznaczonych jako „Principatus Silesiae Grotkaviensis”). Mapa tworzona jest jako miedzioryt i drukowana jako kolorowy miedzioryt. Mapy były w większości wydawane jako Wieland, ale tylko niektóre z nich noszą nazwisko Schubarta. jest to szczególnie widoczne na mapie regionu opawskiego i krnowskiego. Mapy zawierają wyłącznie teksty łacińskie, oprócz miast i wsi uwieczniono także ruiny zamków i kościołów, kopalnie, młyny, huty, papiernie itp. Dla celów praktycznych na mapie zaznaczono drogi, urzędy pocztowe i zajazdy. Wszystkie mapy posiadają bogatą dekorację w narożach (np. postacie w strojach ludowych). Jakość map jest porównywalna z mapami Müllera. Johann Wolfgang Wieland był austriackim porucznikiem cesarskim i kartografem, działającym na ziemiach czeskich. Wieland, którego młodość jest nieznana, podjął pracę w 1722 roku na Śląsku, gdzie stopniowo dokonywał bardzo szczegółowych pomiarów poszczególnych księstw, niestety został odwołany do innych zadań. Wieland zmarł w październiku 1736 w Wiedniu. Porucznik Johann Wolfgang Wieland dokonał szczegółowych pomiarów poszczególnych księstw śląskich. Przeprowadzono pierwsze kartowanie ziemi opawskiej i krnowskiej, które ukończono latem 1732 roku. Wieland zaczął wówczas dokonywać gruntownych rewizji map księstw śląskich, ale w 1734 roku został przeniesiony najpierw do Mantui, a

Strona tytułowa Atlasu śląska wydanego w oficynie spadkobierców Homanna w 1750 r.

następnie do Wiedeń. Wieland zmarł, zanim uwidoczniły się problemy z cesarskim przywilejem wydawania map na żądanie państw śląskich. Za życia Wieland, oprócz map księstw śląskich, uczestniczył także w czeskiej mapie Müllera. Wprowadził w nim drobne poprawki, a zwłaszcza w latach 1722-26 sprowadził go do bardziej praktycznej postaci. Zachował się podział Müllera na 25 odcinków, ale te zostały zredukowane do 4/7 ich pierwotnej wielkości, tak że zredukowane mapy mają skalę 1: 231 000. Müller nie dożył premiery mapy. Jezuita i kartograf Bernatin Erber opublikował mniejszą mapę Müllera w 1760 roku i stworzył 12 map ówczesnych regionów czeskich w języku niemieckim na mapie Wielanda. Porucznik Mathias Schubart kontynuował rewizje wyników mapowania księstw śląskich, których Wieland nie ukończył, i stopniowo przeprowadzał wszystkie rewizje. Dokończył je dopiero w czasie wojen śląskich, kiedy brał udział w bitwie pod Molvicami w 1741 r., gdzie został ranny i wzięty do niewoli przez Prusaków. Po wyzdrowieniu Schubart wrócił na pole, tym razem po przeciwnej stronie, jako major armii pruskiej. Próbował jeszcze dokończyć rewizję, ale dowództwo armii pruskiej powierzyło mu inne zadania. W międzyczasie znaczna część Śląska przypadła Prusom (1742), a negocjacje o zezwolenie na prasę musiały rozpocząć się od nowa. Mapy księstw śląskich zostały wydane w formie atlasu przez firmę „Spadkobiercy Homanna” w Norymberdze w 1752 r.

Rzeźba: kopczyki
Osiedla: plany, sygnatura nieregularna
Hydrografia: rzeki, jeziora
Nazewnictwo: hydrografia, państwa, prowincje, księstwa, 3-st. Osiedla
Współrzędne geograficzna: opisane między ramkami, co 5′, oznaczone graficznie w ramce wewnętrznej, co 1
Ramka: zwykła, kolorowana
Format: r: 550×810, p: 554×815, a: 585×845

Kolekcja: Muzeum Polskie w Rappeswilu

Nr katalogu CRP: 01372X/38939

ⓒ Piotr Maria Mojski (B. de Weydenthal)