4. MORAVANIÆ SEV MORAVIÆ ¦ Marchionatus…

Skale 1:1000000(Śląsk), 1:500000(Morawy); skale przybliżone, podziałka liniowa mapy Moraw: „Milliaria Geographica„, podziałka liniowa mapy Śląska: „Scala milliarium„

Miedzioryt czarno-biały złożony z dwóch części, mapa ogólnogeograficzna.

SPECTRUM ORBIS TERRARUM. kolofon: Antwerpæ… in ædibus Gerardi de Iode. Typus Gerardi Smits (1578).

Mapa pochodzi z pierwszego wydania Spectrum, do którego przygotowania trwały już około 1570 roku, pierwsza wersja tej mapy zamieszczona była w: Tabulæ Germaniæ Regionumque septentrionalium per Gerardum de Jode de Judaeis noviomagensem editæ, Antwerpiæ 1569-1570 jako przeróbka mapy M. Helwiga wydanej w 1561 roku. Rok wydania atlasu wynika z dedykacji datowanej 1578 i z przywileju datowanego 1577. Atlas de Jode w swoim pierwszym wydaniu jest niezmiernie rzadki, wymienianych jest tylko 12 znanych egzemplarzy. Powstał on jako konkurencja do atlasu Orteliusza. Mapy niemieckiego kartografa M. Helwiga ukazywały się również w pracach Orteliusza i Blaeu’a. G. de Jode holenderski rytownik, rysownik, księgarz, wydawca i kartograf urodził się w Nijmigen i zmarł w Antwerpii. Martin Helwig (ur. 5 listopada 1516 r. W Nysie, Księstwo Nysy; † 26 stycznia 1574 r. We Wrocławiu, Księstwo Wrocławskie) był niemieckim kartografem i pedagogiem. Martin Helwig był zwolennikiem nauczania luterańskiego i humanistą. Jako student humanisty Valentina Potsendorfa studiował na Uniwersytecie w Wittenberdze, gdzie uzyskał tytuł magistra. Następnie wrócił do swojej ojczyzny, aby uczyć jako magister w szkołach łacińskich. W latach 1544-1551 pracował w Schweidnitz. Ze względu na wiarę przeniósł się do gimnazjum Marii Magdaleny we Wrocławiu w 1552 r., Gdzie z powodzeniem pracował jako moderator od 1560 r. Do śmierci w 1574 r. Uczył tam matematyki, geografii i języków klasycznych, takich jak greka i łacina. W celu nauczania stworzył mapę starożytnych Włoch w 1561 roku, którą trafnie nazwał „Lumen Historiae Romanae”. Helwig był również znany jako poeta i dobry filolog. W tym samym roku 1561 Helwig zaprojektował pierwszą mapę Śląska na podstawie własnych badań i pomiarów; wyszedł w pierwszym wydaniu bez tytułu i przez lata znalazł takie uznanie, że Caspar Peucer w Wittenberdze polecił go swoim uczniom, a Abraham Oertelius umieścił go w swoim „Theatro orbis terrarum”, który ukazał się w Antwerpii w 1577 roku. Obecnie znanych jest łącznie jedenaście wydań drukowanych. Do mapy Śląska napisał w 1564 r. Wyjaśnienie tek śląskich, do czego i jak z nich korzystać: Sampt doskonały rejestr, dzięki czemu bez trudu można znaleźć każde miasto, zamek i klasztor. Brakuje opisu kraju „Descriptio Silesiae” z 1571 roku. Gerard de

Gerard de Jode

Jode (znany również jako Petrus de Jode; ok. 1511 – 5 lutego 1591) był niderlandzkim kartografem, rytownikiem i wydawcą, który mieszkał i pracował w Antwerpii. W 1547 roku De Jode został przyjęty do cechu św. Łukasza i rozpoczął pracę jako wydawca. Często drukował prace innych kartografów, w tym mapę świata Giacomo Gastaldiego z 1555 r., Mapę księstwa Brabancji Jacoba van Deventera w 1558 r. I ośmiostronicową mapę świata Orteliusa z 1564 r. Jego najwybitniejszym dziełem jest dwotomowy atlas Speculum Orbis Terrarum opublikowany w 1578 r. Miał na celu konkurowanie z innym atlasem, Theatrum Orbis Terrarum Orteliusa, opublikowanym osiem lat wcześniej w 1570 r. Konkurencyjny atlas stał się tak popularny, gdy w końcu opublikował swój własny atlas, jednak jego wersja nigdy sprzedawał się dobrze, pomimo swojej znakomitej reputacji. Zachowało się tylko kilkanaście przykładów. De Jode zaplanował kolejną, powiększoną edycję, która nie została ukończona po jego śmierci w 1591 roku. Jego syn Cornelis de Jode przejął i opublikował Speculum Orbis Terrae w 1593. To również nigdy się nie sprzedało. Uczeni uważają, że wiele map De Jode jest lepszych od map Orteliusa, zarówno pod względem szczegółów, jak i stylu. Konstruując swoją mapę świata, Hemispherium Ab Æquinoctiali Linea, Ad Circulum Poli Antarctici, opublikowaną w 1593 r., De Jode był pod silnym wpływem planisfery polarnej Guillaume Postel z 1581 r., Polo aptata Nova Charta Universi. De Jode był prawdopodobnie twórcą globu wykonanego w Antwerpii, który również wiele zawdzięcza kosmograficznym pomysłom Guillaume’a Postela. Speculum Orbis Terrarum było niegdyś obiektem próby kradzieży z rzadkiej biblioteki Beinecke Rare Book and Manuscript Library przez rzadkiego złodzieja map Forbesa Smiley. Smiley został złapany i aresztowany po tym, jak pracownik biblioteki znalazł jego nóż X-Acto na podłodze. Na mapie Moraw na W legenda 8 elementów antropogeograficznych po czesku i po niemiecku. Obydwie mapy w orientacji wschodniej, na obydwu osobno opisane strony świata: SEPTENTRIO, MERIDIES, ORIENS, OCCIDENS. Na odwrocie na E tekst: „MORAVIAE ET SILESIAE ¦ TABVLA„, numer strony: „IX„, pod tekstem: „I„, „MORA-„, na SE ołówkiem: „De Jode ¦ cenna ¦ Rare”, na W tekst: „MORAVIA SEV MARAVANIA„.

Znak wodny:     nieczytelny
Rzeźba: kopczyki
Osiedla: 8-st. sygnatura
Hydrografia: rzeki
Nazewnictwo: hydrografia, prowincje, państwa, 2-st. osiedla
Współrzędne geograficzne: opisane między ramkami co 1°
Ramka: zwykła
Format:
a: 435×568
Morawy: r: 368×262, p: 370×265,
Śląsk: r: 370×243, p: 371×242

Kolekcja: Roman Umiastowski

Nr katalogu CRP: 00709/05119

ⓒ Piotr Maria Mojski (B. de Weydenthal)