25. CARTOGRAPHICA RARISSIMA Collection T. Niewodniczanski…

25. CARTOGRAPHICA RARISSIMA Collection T. Niewodniczanski Bitburg

25.  CARTOGRAPHICA RARISSIMA  Collection T. Niewodniczanski  Bitburg
Alphen aan de Rijn 1995 - Bittburg

Blaeu, Willem Janszoon (1571-1638)
Mercator, Rumold (1545-1599)
Meurer Peter (1951-2020)
Niewodniczański Tomasz Dr. (1933-2010)                                                       

CARTOGRAPHICA RARISSIMA

Collection T. Niewodniczanski

Bitburg

 

II

 

Dr. Tomasz Niewodniczański

Atlasowe wydanie mapy Niemiec Willema Blaeu’a zawierające liczne opisy i jej warianty. „Nie ma lepszego narzędzia niż mapy, aby pokazać, jak zmienił się termin „Niemcy” w XVI wieku. We wstępie opisano historyczno-polityczny rozwój map Germanii aż do mapy ściennej autorstwa Rumolda Mercatora. To był model mapy ściennej Willema Janszoon Blaeusa. Komentarz zawiera przegląd innych map Germania Blaeu oraz analizę źródeł i wydań mapy ściennej. Karta pochodzi z kolekcji dr. dr h.c. Tomasza Niewodniczańskiego (Bitburg), który jest znany na całym świecie z wyjątkowej kolekcji map i autografów. 1995.  Kolekcja T. Niedwodniczański”. Tomasz Niewodniczański (25 września 1933 w Wilnie – 3 stycznia 2010 w Bitburgu) był polskim fizykiem jądrowym, niemieckim przedsiębiorcą i europejskim kolekcjonerem dzieł kartograficznych. Niewodniczański pochodzi z polskiej rodziny uczonych. Instytut Fizyki Jądrowej w Krakowie został nazwany na cześć jego ojca Henryka Niewodniczańskiego (1900–1968). Jego matka Irena z Prawocheńskich jest córką znanego hodowcy koni Romana Prawocheńskiego (1877-1965), profesora biologii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Jego brat Jerzy Niewodniczański był prezesem Państwowej Agencji Atomistyki w latach 1992-2009. Niewodniczański dorastał w Wilnie, gdzie jego dziadek Wiktor Niewodniczański (1872-1929) był dyrektorem pierwszej elektrowni, a czasami także w Cambridge i Poznaniu; W 1945 r. rodzina przeniosła się do Krakowa, gdzie w Gimnazjum im. Nowodworskiego zdał maturę. Tomasz nie był w stanie realizować swoich pierwotnych aspiracji zawodowych inżyniera budownictwa okrętowego wbrew woli ojca, który „zmusił” swoich synów do zostania fizykami jądrowymi, tak jak on sam. Dlatego obaj są absolwentami Wydziału Fizyki Uniwersytetu Jagiellońskiego. W 1955 r. Tomasz Niewodniczański uzyskał tytuł magistra, po czym pracował jako asystent naukowy w Instytucie Badań Jądrowych w Warszawie. W 1956 otrzymał stypendium Instytutu Fizyki Politechniki w Zurychu, gdzie w 1963 obronił doktorat. Tam poznał studentkę architektury z Bitburga, Marie-Luise Simon, którą poślubił w Szwajcarii w 1960 roku. Ślub kościelny odbył się wówczas w katolickim kościele parafialnym św. Paulina w Trewirze. W 1963 roku w Bitburgu urodził się najstarszy z jego trzech synów; następnie rodzina przeniosła się razem do Warszawy, gdzie kierował Samodzielnym Laboratorium Budowy Akceleratora Liniowego. Po ukończeniu budowy akceleratora liniowego rodzina wyemigrowała w 1970 roku do Republiki Federalnej Niemiec, gdzie Niewodniczański najpierw pracował w instytucie fizyki w Heidelbergu oraz w Centrum Badań Ciężkich Jonów GSI Helmholtza w Darmstadt, gdzie zajmował się rozwojem akceleratora liniowego GSI. Wraz z mężem jednego z kuzynów swojej żony, Michaelem Dietzschem i jej kuzynem Axelem Th. Simonem, Niewodniczański przejął kierownictwo browaru Bitburger w 1975 roku; później objął funkcję dyrektora finansowego Bitburger Holding. W ramach tej działalności wybudowano dla Bitburgera

Dedykacja Dr. Tomasza niewodniczańskiego dla Muzeum Polskiego w Rapperswilu

nowy duży browar w Bitburg-Süd, gdzie mógł wykorzystać swoje doświadczenia z czasów szwajcarskich przy planowaniu i budowie CERN; Niewodniczański skomentował to później słowami: „W zasadzie nie ma znaczenia, czy buduje się akcelerator cząstek, czy nowy browar”. Peter Heinrich Meurer urodził się 10 kwietnia 1951 r. W małej wiosce Horst

Peter Heinrich Meurer

(obecnie  część miasta Heinsberg w Nadrenii Północnej-Westfalii, w pobliżu holenderskiej granicy prowincji Limburg) jako syn szewca. Po przedwczesnej śmierci matki wychował go dziadek i ukształtował jego stosunek do życia. Po ukończeniu klasycznej szkoły średniej w Heinsbergu, a po odbyciu służby wojskowej studiował geografię i historię architektury w Wyższej Szkole Technicznej Nadrenii Północnej-Westfalii w Akwizgranie w latach 1972-1977 na kierunku historia, urbanistyka, historia sztuki i geodezja jako przedmiot dodatkowy. Uzyskał tytuł magistra ze studiów nad osadami obronnymi w księstwie Jülich. W 1981 roku Peter Meurer zapisał się na Uniwersytet w Bonn, aby studiować historię nauki. Jego rozprawa o Atlasach, opublikowana w Kolonii, przerwana w 1984 roku, została odrzucona z powodu akademickiej rywalizacji między profesorami. Ostatecznie ukazała się w formie książkowej w 1988 roku, zatytułowana Atlantes Colonienses: Die Kölner Schule der Atlaskartographie 1570-1610, jedna z najbardziej udanych publikacji Meurera. Następnie rozpoczął nowy projekt z wydawcą Atlantes Coloniensis, Dietrichem Pfaehlerem z Bad Neustadt: publikację Speculum Orbis, naukowego periodyku kartograficznego, który rozpoczął działalność w 1985 r., ale niestety przestał istnieć w 1988 r. W 1987 roku Peter Meurer poślubił Heike z domu Raschdorf, swoją wieloletnią przyjaciółkę, która stała się filarem jego życia. Aby umożliwić mu powrót do świata akademickiego, profesor Wolfgang Scharfe z Wolnego Uniwersytetu w Berlinie zaprosił Petera Meurera do podjęcia studiów doktoranckich w ramach studiów podyplomowych. Tak się złożyło, że jego nowa praca, Fontes Cartographici Orteliani, była prawie ukończona i dobrze wpisywała się w program Instytutu Scharfe. Ta ważna analiza źródeł Orteliusa dla jego Theatrum Orbis Terrarum została opublikowana w 1991 roku. Około 1988 roku narodził się pomysł projektu Imago Germaniae, który od 1992 roku miał realizować w Centrum Dokumentacji Niemieckich Studiów Regionalnych na Uniwersytecie w Trewirze zaowocowało publikacją Corpus der älteren Germania-Karten [Zbiór wczesnych map Germanii] w 2001 roku. Kiedy Instytut w Trewirze został zamknięty na rzecz Instytutu Studiów Regionalnych im. Leibniza w Lipsku, Peter Meurer niechętnie opuścił miasta i University of Trier i przeniósł się z powrotem do domu swoich rodziców w Heinsbergu. Kolejna szansa zawodowa pojawiła się w 1998 roku na Uniwersytecie Gerhard-Mercator w Duisburgu. Projekt badawczy dotyczący Christiana Sgrootena, opracowany wspólnie z Uniwersytetem w Utrechcie, skłonił do tego posunięcia. Kiedy jednak w 2002 roku uniwersytet ten został połączony z uniwersytetem w Essen, Peter Meurer ponownie stracił obiecującą możliwość prowadzenia badań. Mimo to, pomimo braku perspektyw i stałego zatrudnienia, zakończył projekt Sgrooten jako samodzielną pracę naukową. Nastąpił okres poważnych trudności dla Petera Meurera. Trzy nowe propozycje projektów badawczych zostały odrzucone, aw 2004 roku doznał zawału serca, który wymagał operacji bajpasów. Na jakiś czas zwrócił się do pracy z antykwariuszy i kolekcjonerów, aby zarobić na życie. Wreszcie program tworzenia miejsc pracy Niemieckiej Fundacji Badawczej (DFG) pozwolił mu odzyskać dostęp do społeczności naukowej. Od września 2008 do lipca 2011 był odpowiedzialny za projekt dotyczący Werkausgabe Caspara Vopeliusa [Dzieła wszystkie Caspara Vopeliusa], który zakończył z sukcesem. Nie została jednak opublikowana jako taka ze względu na ograniczenia finansowe. Te liczne niepowodzenia, pogłębione pogarszającym się stanem zdrowia, sprawiły, że Peter Meurer porzucił pracę naukową iw 2014 roku zdecydował się przejść na wcześniejszą emeryturę. W 2016 roku wreszcie powrócił do swojego od dawna ulubionego tematu map Zakonu Katolicko-Niemieckiego, aw szczególności do tych tworzonych przez misjonarzy ze Steyl. Ponieważ zakup oryginalnych atlasów stał się tańszy niż uzyskanie skanów, sam został kolekcjonerem, składając niemal kompletny zestaw tych atlasów. Wyniki badań opublikowano w Cartographica Helvetica Vol. 58/2019, jego ostateczny wkład w Dziennik, któremu służył przez trzydzieści lat. Przedwczesna śmierć Petera Meurera jest ogromną stratą dla wszystkich osób ściśle związanych z historią kartografii. Nie można nie podziwiać jego imponującej zdolności do pracy i ogromnego dorobku twórczego. Zobowiązany do przetrwania w najtrudniejszych warunkach, wytrwale podążał za swoim naukowym powołaniem, wnosząc znaczący wkład w historię kartografii, od Ptolemeusza po XX-wieczne mapy misyjne. Jego książki o Atlasach Kolońskich, o Orteliusie, Corpus z wczesnych map Germania i o Sgrooten to arcydzieła, które stały się nieodzownymi dziełami odniesienia. To dzięki nim zachowana zostanie pamięć o wielkim uczonym i historyku map. Jego pełna bibliografia z 200 wpisami została opublikowana w Cartographica Helvetica Vol. 61/2020.

Kolekcja: Tomasz Niewodniczański

Nr katalogu CRP: 02000/40000

ⓒ Piotr Maria Mojski (B. de Weydenthal)